İzmir Ekonomik Kalkınma ve Koordinasyon Kurulu (İEKKK), İzmir’in kalkınmasında ne ölçüde etkili ve başarılı?

Bu tür can alıcı sorulara doğru cevaplar verebilmek için, İzmir Ekonomik Kalkınma ve Koordinasyon Kurulu‘nun çalışabilmesi için İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından düzenlenen “İzmir Ekonomik Koordinasyon Kurulu Çalışma Esasları” başlıklı düzenlemeye bakmamız gerekiyor.

Söz konusu düzenlemenin “Amaç” başlığını taşıyan 1. maddesine göre, İzmir Ekonomik Kalkınma ve Koordinasyon Kurulu, İzmir‘in ekonomik yönden kalkınmasına, ulusal ve uluslararası düzeyde etkinliğinin artırılmasına yönelik ortak akıl geliştirmek ve kentin icra kuruluşu olan İzmir Büyükşehir Belediyesi‘ne istişari düzeyde katkıda bulunmak amacıyla kurulmuş.

Aynı düzenlemenin 4 ve 5. maddelerine göre, İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığı‘nın koordinatörlüğünde; İzmir Büyükşehir Belediyesi‘nin (Başkan ve Genel Sekreteri), İzmir ilindeki kamu kurumlarının, üniversitelerin , özel sektör ve sivil toplum kuruluşlarının temsilcilerinden ve İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı tarafından belirlenmiş kişilerden oluşan İzmir Ekonomik Kalkınma ve Koordinasyon Kurulu‘nun görev ve çalışma alanları şu şekilde belirlenmiş:

1. İzmir’in ekonomik yönden kalkınmasına katkıda bulunacak, ulusal ve uluslararası düzeyde etkinliğinin artırılmasına yönelik fikir, plan ve proje önerilerinde bulunmak, İzmir’in güncel öncelikleri ve sürdürülebilir kalkınmasına ilişkin konularda ortak akıl geliştirmek,

2. İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin mevcut ve planlanan proje ve uygulamalarının geliştirilmesine yönelik önerilerde bulunmak,

3. İl düzeyinde yürütülen projelerin öncelikler doğrultusunda uygulanması ve koordineli bir şekilde yürütülmesi konusunda görüş ve önerilerde bulunmak, destek olmak,

4. Kurulu yönetmek üzere iki yılda bir “Kurul Başkanı” seçmek,

5. Genel görüşülecek konulara ilişkin gerekli hazırlıkları yapmak ve alınan kararların yürütülmesini ve takibini sağlamak üzere Kurul Başkanı’nın önerisi ve Büyükşehir Belediye Başkanı’nın ön onayı ile oluşturulacak çalışma grubu üyelerini seçmek,

6. Belirlenmiş olan esaslara göre yeni üye katılımlarına karar vermek.

Ancak bu kurulun resmi bir kurul değil, tamamıyla İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı’nın inisiyatifi ila kurulmuş sivil bir oluşum, daha doğrusu platform olduğunu belirtmemiz gerekiyor. Ancak yapısı resmi olmamakla birlikte, yüzlerce kişiyi bir araya getiren bu sivil platformun, kuruluş amacını ortaya koyan duyurusunda da belirtildiği gibi İzmir’e, İzmirliye ve İzmir kamuoyuna 2009 yılından bu yana verilmiş bir sözü var: İzmir’in ekonomik/sürdürülebilir kalkınmasına katkıda bulunmak.

Çünkü diğer yandan İzmir’in bölgesel ve ulusal düzeyde kalkınmasından sorumlu olan asıl resmi kuruluş olarak bir İzmir Kalkınma Ajansı (İZKA) var ve bu ajans içinde görev yapan kamu görevlileri, kamu kurulları var. 2006 yılında kurulan ve o tarihten bu yana 16 yıldır hizmet veren İzmir Kalkınma Ajansı‘nın içinde bir kurul başkanı, sekiz kişilik bir yönetim kurulu ve elli kişilik bir kalkınma kurulu bulunmakta.

İzmir Kalkınma Ajansı, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na bağlı böylesi bir yapılanma ile İzmir’in kalkınmasından yerel düzlemde görevli, sorumlu ve yetkili tek resmi kuruluştur.

İzmir Ekonomik Kalkınma ve Koordinasyon Kurulu ise, İzmir’in kalkınmasından sorumlu İzmir Kalkınma Ajansı‘na ve diğer resmi kuruluşlara yardımcı olmak üzere kurulup gönüllüğü kabul etmiş sivil bir oluşum.

İzmir Ekonomik Kalkınma ve Koordinasyon Kurulu, Devlet-Sivil Toplum-Özel Sektör üçlemesi olarak anlatılan “iyi yönetişim” zihniyetinin, bu ilişki ve işbirliğinden koparılmış bir parçası olarak İzmir Kent Konseyi içinde yer alması gerektiği halde, barındırdığı üniversiteler ve özel sektör kuruluşları ile İzmir’deki “iyi yönetişim” kurallarını bozan, ondan ayrı düşen bir yapılanma karakterini taşıyor. O nedenle de, sadece belediye cephesi ile bazı sivil toplum örgütlerini barındıran İzmir Kent Konseyi‘nden koparılarak özel sektör kurum, kuruluş ve kişilerinden oluşan ayrı bir grup yaratılmış olması, kentle ilgili büyük ve önemli projelerin ortak akıl amacıyla İzmir Kent Konseyi yerine İzmir Ekonomik Kalkınma ve Koordinasyon Kurulu‘na getirilip tartışılması nedenleriyle kamuoyu algısında yaratılan şekliyle bir “patronlar kulübü” olarak eleştiriliyor, asıl yerinin “iyi yönetişim” anlayışı çerçevesinde İzmir Kent Konseyi olduğu ifade ediliyor.

İzmir Ekonomik Kalkınma ve Koordinasyon Kurulu faaliyette bulunduğu 13 yıl 5 aylık süre içinde ve çalışma süreleri birbirinden farklı 11 kurul başkanı zamanında her ay toplam 109 toplantı yapmış ve 2022 yılı Nisan ayından bu yana toplanmamış gözüküyor.

İzmir Ekonomik Kalkınma ve Koordinasyon Kurulu‘nu, kuruluşundan bu yana titizlikle takip eden biri olarak, bu kurulda ilk günden bugüne başkan ve üye olarak toplam 250 kişinin görev yaptığını, 20 Haziran 2022 tarihli toplam 143 kişilik üye listesinin yakın zamanda İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığı‘nca listeye yeni kişilerin eklenmesi suretiyle değiştirilmesi sonrasında çoğu üyenin liste dışında bırakıldığını ve böylelikle toplam üye sayısının 82’ye indirildiği görülmektedir.

İzmir Ekonomik Kalkınma ve Koordinasyon Kurulu‘nda baştan bu yana iş insanları, şirket ve holding sahipleri ve bunların kurdukları dernekler çoğunlukta olmakta, kurulda diğer sendika, meslek odası, kooperatif ve üniversite temsilcilerine de yer verilmekle birlikte temel ağırlığın sermayeden yana olduğu, belediyenin bu temsilcilerle İzmir Kent Konseyi bünyesinde muhatap olmak yerine onları teker teker seçerek oluşturduğu böylesi bir “patronlar kulübü” ile çalışmayı tercih ettiği, tüm kurul başkanlarının onlardan seçildiği görülmektedir.

Bu anlamda söz konusu kurulda 2 adet işçi sendikası konfederasyon temsilcisiyle 2 adet TMMOB‘ne bağlı oda temsilcisinin bulunması, “bulunmuş olmak için bulundurulan“, temsil ettikleri geniş kitle ile kalkınma içindeki yerlerini dikkate almayan bir anlayışa dayanmaktadır. Nitekim yeni düzenlenen 82 kişilik listede kendisi, şirketi, holdingi ya da yöneticisi olduğu iş dünyası derneği düzeyinde üye olanların sayısı en iyiniyetli tespitle 45’e; yani katılımcıların % 54,88’e ulaşmaktadır. Diğer katılımcıların dahil oldukları gruplara göre dağılımı ise şu şekildedir: Belediyeciler: 5 kişi, % 6,10 – Üniversite rektörleri: 9 kişi – % 10,98 – Kamu görevlileri: 1 kişi, % 1,22 – Meslek Odası temsilcileri 5 kişi, % 6,10 – Sendikacılar: 2 kişi, % 2,28, Kooperatifçiler: 3 kişi, % 3,66 – Dernek ve vakıf yöneticileri: 6 kişi, % 7,32 – Spor kulübü başkanları: 4 kişi, % 4,88, Akademisyenler: 1 kişi, % 1,22 ve Danışmanlar: 1 kişi, % 1,22.

Şimdi bu durumda İzmir‘in, Ege Bölgesi‘nin ve ülkemizin ulusal kalkınması anlamında sahip oldukları güç, önem ve öncelik itibariyle doğru, dengeli ve adil bir dağılım yapılmadan oluşturulan bir kurulun nasıl olup da “ortak akıl” yaratacağı, nasıl olup da toplumun tümü adına kalkınmadan yana fikir ve proje geliştireceği, mevcut projeler için düşünceler üreteceği sorulabilir.

Hele ki, Kurul’a şimdiye katılmış 250, şu an üye olan 82 kişi arasında yer alan 6 kişinin (Prof. Dr. Bedriye Tunçsiper, Zekeriya Mutlu, Prof. Dr. Saffet Köse, Yusuf Baran, Kamil Porsuk ve Osman Öztürk) aynı zamanda İzmir Kalkınma Ajansı‘nın Kalkınma Kurulu üyesi olduklarını bildiğimizde…

Ama bütün bunlardan önce, 6 Temmuz 2009 tarihinde kurulup faaliyette olduğu 13 yıl 5 aylık süre içinde toplam 250 kişinin katılımıyla 109 kez bir araya gelen İzmir Ekonomik Kalkınma ve Koordinasyon Kurulu‘nun İzmir’in kalkınması adına, kalkınma için ortak akıl geliştirme adına, İzmir’in kalkınmasının asıl sorumlusu İzmir Kalkınma Ajansı ile arasında etkili bir koordinasyon geliştirmek adına neler yaptığı, İzmir’in kalkınmasında nasıl bir paya sahip olduğudur? Türk Silahlı Kuvvetleri’nin 2018 yılında gerçekleştirdiği Zeytin Dalı Harekatı‘nı bile destekleyen Kurul’un bunun dışında asıl görevi ile ilgili olarak neler yaptığı bilinmelidir. Daha kısa ve net bir soruyla, bu kurul İzmir’in kalkınması ve koordinasyonunda ne işe yaramaktadır? İzmir bu kurul olmadan kalkınamamakta mıdır? Birinin ya da birilerinin çıkıp bize bu konularda doğru, sağlam, inandırıcı bilgiler vermesi, “biz bu konuda şunu, şunu, şunu yaparak şu ölçüde yararlı olduk, biz olmasaydık bu gelişme olmazdı, işte o nedenle bize gerek var” diye beni ya da bizleri inandırması gerekiyor. Yoksa oraya toplaşan bu beyler, bayanlar başka bir şeye mi yarıyor, örneğin yerel iktidarı yönetip yönlendirmede bu görev mi üstleniyorlar? onu anlatması gerekiyor…

Örneğin, hazırladığı veriler doğru ya da yanlış da olsa, Türkiye İstatistik Kurumu‘nun 2010-2019 döneminde, Birleşmiş Milletler Örgütü‘nün sürdürülebilir denilen kalkınma hareketinin ölçülebilmesi için geliştirdiği “Sürdürülebilir Kalkınma Göstergeleri“ni kullanarak bize Türkiye’nin kalkınması ya da kalkınmaması konusunda bir fikir verdiğini görüyor ve bu verilerin Ege Bölgesi ya da İzmir özelinde de geçerli olup olmadığını, örneğin bu kurul sayesinde tarımın daha fazla geliştiğini, İzmir’de yaşayan nüfusun yaşam kalitesinin arttığını, insanların daha iyi beslenmeye başladığını hazırlanan verilerle kanıtlanmasını istiyorum.

İşte tam da bu noktada, İzmir’deki her topluluk ya da etkinlikte var olmak için çırpınan, kapıdan kovsan bile bacadan girmeye çalışan birinin çıkıp bana yine öküz altında buzağı arıyor diyeceğini tahmin ediyorum. Oysa öküz altında buzağı aramak bence iyi, hayırlı bir şeydir… Hele ki kimin elinin kimin cebinde olduğunun bilinemediği İzmir gibi bir kentte… Bence şimdiye kadar bir öküz ya da buzağıyı elleyememiş kişiler; öküz, iğdiş edilmiş bir erkek sığır olarak buzağı sahibi olamasa da bolluğu, bereketi ve geleceği simgeleyen buzağının anlamını, temsil ettiği şeyleri bilmezler, bilemezler. Ben kendilerine bu konuda da şans diliyor ve İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Tunç Soyer‘in onu da -mahzun bırakıp üzmemesi için- İzmir Ekonomik Kalkınma ve Koordinasyon Kurulu‘na üye yapmasını rica ediyorum.

Evet, öküz altında buzağı arayıp 2009’dan bu yana şehirlerin anası İzmir’de doğup anasını arayan bir buzağının, yani onu besleyip büyütecek bir kalkınma hamlesinin olup olmadığını ve şayet böylesi bir hamle, böylesi olumlu bir gelişme varsa, İzmir Ekonomik Kalkınma ve Koordinasyon Kurulu‘nun bu güzel gelişmedeki payını, etkisini, rolünü öğrenmek istiyorum. Böylelikle İzmir Ekonomik Kalkınma ve Koordinasyon Kurulu‘nun aradan geçen 13 yıl 5 aylık süre içinde varlık nedeninin oluşup oluşmadığını ortaya koyup bir müjde olarak İzmirlilerle paylaşmak istiyorum.

Unutmayalım ki, kurduğumuz her örgüt, her kurum ya da kuruluş ortaya atılmış ciddi bir iddianın somut örnekleridir. Bu anlamda, şayet kalkınmadan ve onun koordinasyonundan söz edip bunun için, bize anlatılan tüm “iyi yönetişim” kurallarını dikkate almadan özel bir “patronlar kulübü” kurup “kabul günü” mantığıyla suya sabuna dokunmayan işler yapmayı sürdürmek istiyorsak, bu hareketimizin yararlı olduğunu, başarılı olduğunu, etkili olduğunu göstermek zorunda kalırız. Aksi takdirde kendimizi ve kentimizi, yalıçapkınları yerine kargaların bile güldüğü bir durumda bulur, İzmir’e en büyük kötülüğü yaparız.