Ali Rıza Avcan
5216 Sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu‘nun 17. maddesi ile 5393 sayılı Belediye Kanunu‘nun 37. maddesine göre; belediye başkanları, bir kamu kurumu olan belediyelerin başı ve tüzel kişiliğinin temsilcisi olup, ilgili kanunlarda gösterilen esas ve usullere göre belediye sınırları içindeki seçmenler tarafından doğrudan seçilir. Belediye başkanları ayrıca görevlerinin devamı süresince siyasi partilerin yönetim ve denetim organlarında görev alamaz; profesyonel spor kulüplerinin başkanlığını yapamaz ve yönetiminde bulunamaz.
İşte o nedenle, belediye başkanı olarak seçilenlerin seçimi izleyen dönemde hem temsil ettikleri kamu kurumunun bağımsızlığını koruyup geliştirmek, hem de hangi siyasi görüşte olursa olsun kentte yaşayan ya da çalışanlara karşı adil ve eşit davranmasını sağlamak amacıyla yakalarındaki parti rozetlerini çıkararak kendi partilerine ve partililerine değil; kendi partisinden olsun ya da olmasın herkese hizmet etmesi, belediye hizmetlerinde partizanca davranmaması istenir. Seçilen adayın mazbatasını aldıktan sonra kentte yaşayan ya da çalışan “herkesin belediye başkanı” olması beklenir. O nedenle de, belediye başkanı olduktan sonra partisinin yönetim ve denetim organlarında görev almaması; hatta taraftarlığa ya da fanatikliğe yol açmamak amacıyla profesyonel spor kulüplerinin başkanı olması ya da yönetiminde bulunması istenmez.
Kamu yönetimi açısından önemli olan bu “tarafsızlık ilkesi” ne yazık ki, parlamenter sistemin çöküp yerini otoriter başkanlık sistemine terk etmesinden sonra değişmiş, hepimizin cumhurbaşkanı olması gereken makamlar bundan böyle “parti devleti” anlayışıyla siyasi partilerin genel başkanları tarafından işgal edilir olmuştur.
Anlaşılan o ki, merkezi yönetimde yer almayan CHP de seçimin hemen arkasından kazandığı belediyelerdeki belediye başkanlarına gönderdiği 5 Nisan 2024, 2024/1408 sayılı yazı ile devletin doğrudan doğruya siyasi partiler ve parti genel başkanları tarafından yönetilmesi ya da kendi güdümüne sokulması rüzgarına kapılarak, yerel iktidarı parti yönetimine bağlamak hevesine kapılmıştır.
Çünkü genel başkan yardımcısı Gökan Zeybek ile genel sekreter Selin Sayek Böke tarafından imzalanmış bu genelge ile, seçilen CHP‘li belediye başkanlarının CHP genel merkezi tarafından hayata geçirilecek performans değerlendirmesi, başarı karnesi düzenlenmesi ve belediye hizmetlerinin belirli bir standardın üstünde tutulması amacıyla hiçbir anket ve araştırma şirketiyle anlaşma yapmaması, bu şirketlere abone olunmaması; ayrıca, belediye üst yönetimi ile şirket ve iştiraklerinde gerçekleştirilecek belediye başkan yardımcısı, yönetici ve uzman kadro atamaları için, CHP yerel yönetimlerden sorumlu genel başkan yardımcısı ile; yani şu an bu makamı işgal eden Gökan Zeybek ile görüş alışverişinde bulunulmasının istendiği görülmektedir. Böylelikle bundan böyle CHP genel merkezinin birlikte çalıştığı, tavsiye ettiği ya da kayırdığı, keseri CHP’den yana yontan, muhtemelen CHP‘lilere ait anket ve araştırma şirketleriyle genel merkezin önerdiği bir takım partililerin hiçbir liyakat ilkesi dikkate alınmaksızın belediyelerde görev verilmesi, önemli makamlara atanması gibi müdahaleci anti demokratik uygulamalarla karşı karşıya kalınacaktır.
Bir siyasi partinin kendi temsilcisi ya da üyesi olan belediye başkanlarına yardımcı olup ona tavsiye ve öneriler yapması, kendi yönetimindeki belediyelere iyi yönetim adına tavsiyelerde bulunması arzulanan, olağan ve doğru bir yönetim yaklaşımı olmakla birlikte; CHP‘li belediyeleri ağır vesayet denetimi altında tutan Cumhurbaşkanlığı, İçişleri Bakanlığı, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ve valilikler gibi AKP emrindeki merkezler dışında CHP merkezli yeni bir vesayet organı yaratmak, ihale mevzuatına göre belediyelerin kendi özgür iradeleriyle seçmesi gereken anket ve araştırma şirketleriyle atama gibi önemli işlerde parti genel merkezinden onay alınmasını istemek, CHP‘nin bugüne kadar savunduğu Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı gibi evrensel hukukun temel ilkeleriyle CHP‘nin halen yürürlükte olan programına aykırı olduğundan yerel demokrasiyi tehdit eden yeni bir tehlikeyi işaret etmektedir.
Bu durumda, “bu usul sanki daha önce uygulanmıyor muydu?“, “Tunç Soyer döneminde İzmir‘i hiç tanımayan ya da İzmirlilerin bilip tanımadığı Kemal Kılıçdaroğlu‘nun özel kalem müdürü Tuncay Ceylan, genel başkan yardımcısı olduktan sonra tu-kaka ilan edilen milletvekili eskisi Eren Erdem gibi isimler genel merkezin emriyle ya da tavassutuyla İzmir‘e gönderilip önemli görevlere getirilmiyor muydu?” ya da “belediye başkanları genel merkezi memnun etmek için kendilerine gelen her teklifi kabul etmiyor muydu?” diye geçmişi hatırlatarak beni uyarmak isteyebilirsiniz…
Evet, ama ben de size, bu kez hepimizin görüp okuyabileceği; hatta arşivleyip saklayabileceği bir parti genelgesi ile bu durumun belgelenip görünür hale geldiğini; böylelikle AKP iktidarının yaşama geçirdiği ve bizlerin de şikayetçi olup eleştirdiği “parti devleti” olgusunun benzeri olan “parti belediyesi” anlayışının, aday gösterildikleri için genel merkeze medyun ve meftun olan yeni “evet efendimci” belediye başkanları eliyle hayata geçirilmek istendiğini söyleyebilirim…
Bir yanda AKP iktidarının, diğer yanda da CHP genel merkezinin kendi iktidar alanındaki her önemli iş ve işlemi kendi parti iradesine bağlama uygulamaları, yerel demokrasinin gelişip güçlenmesi ve belediyelere ait kurumsal özerkliğin sağlanıp korunması açısından birbirine benzer anti demokratik darbe suçlarını oluşturduğu için; CHP genel merkezinin kendi parti programına aykırı bu sevdadan vazgeçmesi, “hepimizin belediye başkanı” olarak görmek istediğimiz yeni belediye başkanlarının ise kendilerine ait görev, yetki ve sorumlulukları, -söz konusu olan şey kendi partileri olsa bile- başka kişi ve kurumlarla paylaşmaması, seçmenin tercihi ile oluşan kendi özgür iradelerine sahip çıkması yerel demokrasinin çıta atlaması açısından önemli bir mücadele alanı olacaktır.
Unutmayalım ki, seçilen tüm belediye başkanları ve meclis üyeleri mensup oldukları siyasi partilerin yöneticilerinden önce -hangi partiden olursa olsun- kendilerini seçen seçmenlere ve kendilerinden hizmet bekleyen hemşerilere karşı görevli ve sorumludur. Siyasi parti yöneticileri gelecek seçimlerde kendilerini yeniden aday göstermeyecek olsa bile…
Bütün belediyelerle belediye başkanlarının ve belediye meclisi üyelerinin seçmenin ve hemşerilerin kendilerine verdikleri bağımsız ve özgür hareket etme iradesi doğrultusunda, başında bulundukları kamu kurumlarını kamu yararını gözeterek yönetmeleri dileğiyle…
Kent Stratejileri Merkezi 