İzmir’in büyükşehir ve belediye başkan adayları kimler?

Ali Rıza Avcan

Yerel seçimlerde İzmir‘den aday adayı olan büyükşehir ve ilçe belediye başkanları ile belediye meclis üyeleriyle ilgili en son değerlendirmemi, 2019 seçimleri öncesinde, o sıralarda elime geçen CHP aday adayları ile ilgili oldukça ayrıntılı listeleri ele alıp analiz ederek 18, 22 ve 25 Ocak tarihlerinde yayınladığım, “”İzmir CHP aday adayları: Kazanma olasılığı yüksek ilçelerde erkek egemen bir yapı…“, “Doğdukları yere göre İzmir CHP adayları” ve “CHP İzmir aday adaylarının sınıfsal konumu…” başlıklı üç yazı ile yapmıştım.

Aradan beş yıl geçtikten sonra 31 Mart 2024 tarihinde yapılan olan İzmir seçimlerinde aday olarak önümüze konulan isimler üzerinden yapmaya çalışacağım bu yeni değerlendirmede ise sadece CHP‘li aday adayı ya da adaylarını değil, tüm siyasi partili adaylarla bağımsız adayları dikkate alarak yapacağım. Tabii ki bu değerlendirmede, geçen sefer olduğu gibi sadece CHP‘li adayları değil; Yüksek Seçim Kurulu (YSK)‘nun Resmi Gazete‘de yayınlanıp kesinleşmiş listelerde yer alan tüm partili ve bağımsız adaylar üzerinden yapacağım.

Resmi Gazete‘de yayınlanan kesin aday listelerine göre İzmir‘de yerel yönetimler için dört seçim yapılacak: Büyükşehir belediye başkanlığı seçimi, ilçe belediye başkanlığı seçimi, belediye meclis üyeliği seçimi ve muhtar-ihtiyar heyeti seçimleri.

Biz bugünkü yazımızda büyükşehir belediye başkanlığı ile ilçe belediye başkanlığı seçimleriyle ilçe belediye başkanlığı seçimlerinde aday olan siyasi partili adaylarla bağımsız adayları ele alıp Yüksek Seçim Kurulu (YSK) listelerinde yer alan temsil ettikleri siyasi partiler, cinsiyetleri ve eğitim düzeyleriyle mesleklerini dikkate alarak değerlendirmeler yapacağım. Gelecek haftaki yazımda ise partili ve bağımsız belediye meclis üyesi adaylarını ele alıp değerlendirmeler yapacağım.

Ama ondan önce, iki ayrı yazıyla ele alıp değerlendireceğim adaylarla ilgili bazı sayısal bilgileri paylaşayım:

31 Mart 2024 tarihli seçimlerde;

+ Büyükşehir belediye başkanlığı seçimlerine 21 ayrı partiden 21‘i partili, 6‘sı bağımsız olmak üzere toplam 27 aday,

+ İlçe belediye başkanlığı seçimlerine 30 ilçede 30 ayrı partiden 509‘u partili, 29’u bağımsız olmak üzere toplam 538 aday,

+ Belediye meclis üyeliği seçimlerine 30 ilçede 28 ayrı siyasi partiden 6.319‘u partili, 14‘ü bağımsız olmak üzere toplam 6.333 aday,

+ Toplam olarak 6.898 aday katılıyor.

Gelelim İzmir büyükşehir belediye başkan adaylarıyla ilçe belediye başkan adaylarına:

I – İzmir Büyükşehir Belediye Başkan Adayları

İzmir‘de 31 Mart 2024 tarihinde yapılacak büyükşehir belediye başkanlığı seçimine 21 partiden 21 partili aday ile 6 bağımsız aday olmak üzere toplam 27 aday katılacak.

Seçime katılan siyasi partiler alfabetik sıralamaya göre 1) Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP), 2) Adalet Birlik Partisi (AB Parti), 3) Anadolu Birliği Partisi (ABP), 4) Anavatan Partisi (ANAP), 5) Bağımsız Türkiye Partisi (BTP), 6) Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), 7) Demokrasi ve Atılım Partisi (DEVA), 8) Demokratik Sol Parti (DSP), 9) Demokrat Parti (DP), 10) Emek Partisi (EMEP), 11) Hak ve Özgürlük Partisi (Hak-Par), 12) Halkın Kurtuluş Partisi (HKP), 13) Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi (DEM), 14) İyi Parti, 15) Memleket Partisi, 16) Saadet Partisi (SP), 17) Türkiye Komünist Hareketi (TKH), 18) Türkiye Komünist Partisi (TKP), 19) Yeniden Refah Partisi (YRP), 20) Vatan Partisi, 21) Zafer Partisi.

A) Büyükşehir Belediye Başkan Adaylarının Cinsiyetlerine Göre Dağılımı

27 Büyükşehir belediye başkan adayının cinsel dağılımı ise 21 (% % 77,78) Erkek, 6 (% 22,22) kadın şeklindedir. Bu dağılıma göre kadınları büyükşehir belediye başkan adayı olarak gösteren partiler -yine alfabetik sıralamaya göre- Adalet ve Birlik Partisi (AB Birlik), Demokrat Parti (DP), Demokrasi ve Atılım Partisi (DEVA), Halkın Kurtuluş Partisi (HKP) ve Türkiye Komünist Hareketi (TKH)‘dir. Geriye kalan 21 siyasi parti adayı ise tümüyle erkektir.

B) Büyükşehir Belediye Adayların Eğitim Düzeylerine Göre Dağılımı

Siyasi partilerin aday gösterdiği 21 adaydan 8 (% 29,63)’i, bağımsız adaylardan da 2 (% 7,41)’si ortaokul/lise düzeyinde, geriye kalan 17 (% 62,97)’si ise üniversite/yüksek okul düzeyinde eğitim almış olup; ortaokul/lise düzeyinde eğitim almış adayların mensup oldukları partiler sırasıyla Anadolu Birliği Partisi (ABP), Anavatan Partisi (ANAP), Demokrasi ve Atılım Partisi (DEVA), Demokratik Sol Parti (DSP), Emek Partisi (EMEP), Saadet Partisi (SP), Türkiye Komünist Hareketi (TKH) ve Zafer Partisi‘dir.

C) Büyükşehir Belediye Başkan Adaylarının Mesleklerine Göre Dağılımı

Büyükşehir belediye başkan adaylarının meslekleri konusunda ise karşımıza çıkan tablo ise şu şekildedir:

4 (% 14,82) İş insanı, 4 (% 14,82) mühendis, 3 (% 11,12) hekim, 2 (% 7,41) emekli, 2 (% 7,41) akademisyen, 2 (% 7,41) serbest meslek sahibi, 1 öğretmen, 1 müteahhit, 1 müzisyen, 1 gazeteci, 1 iktisatçı,1 avukat, 1 ekonomist, 1 işletmeci, 1 tüccar ve 1 esnaf.

II – İlçe Belediye Başkan Adayları

Daha önce de ifade ettiğimiz gibi 30 adet ilçe belediye başkanlığı için gösterilen partili aday sayısı 509 (% 94,61), başvuran bağımsız aday sayısı ise 29 (% 5,39)’dur.

İlçe belediye başkanlığı için seçime katılan parti sayısı 30 olup, ülke genelinde seçime katılan 36 partiden 6’sı (Büyük Birlik Partisi, Büyük Türkiye Partisi, Genç Parti, Güç Birliği Partisi, Yeni Türkiye Partisi, Yenilik Partisi) bu rekabetin İzmir ayağında yer almayacaktır. İzmir‘de yapılacak büyükşehir belediye başkanlığı, ilçe belediye başkanlığı ve belediye meclis üyeliği seçimlerine katılmayan Genç Parti‘nin daha sonra kendi isteği ile ülke genelindeki seçimlerden çekilmesi nedeniyle İzmir‘deki seçim arenasına çıkmayan siyasi parti sayısının şimdilik 5 olduğunu, bunun dışında kalan 30 partinin de belediye meclis üyeliği seçimine katılacağını söyleyebiliriz.

A) İlçe Belediye Başkan Adaylarının İlçelere Göre Dağılımı

İzmir‘deki 30 ilçenin belediye başkanlığına aday olan 509 siyasi parti adayı ile 29 bağımsız adayın ilçelere göre dağılımı aşağıdaki tabloda gösterilmiş olup; buna göre en fazla adayın bulunduğu ilçeler 22 aday ile Bornova, 21 aday ile Buca, Konak ve Çiğli, 20 aday ile Bayraklı ve Karabağlar; yani, kentin merkezinde olan ilçelerdir. En az adayın bulunduğu ilçeler ise 13 aday ile Beydağ ve Kiraz, 14 aday ile Çeşme, Dikili, Selçuk ve Tire‘dir.

B) İlçe Belediye Başkanı Adaylarının Cinsiyetlerine Göre Dağılımı

İzmir‘de ilçe belediye başkanlığı seçimine katılacak toplam 538 adayın 127 (% 23,61)’si kadın, 411 (% 76,39)’i de erkektir.

Partilerin gösterdikleri adayların arasındaki kadın-erkek dağılımı aşağıdaki tabloda gösterilmiş olup; buna göre ideal bir şekilde kadın ve erkek oranını % 50-%50 şeklinde belirleyen siyasi partiler sırasıyla Adalet Partisi, Demokratik Sol Parti ve Türkiye Komünist Partisi‘dir. Ancak kadın-erkek eşitliğini somutlayan bu ideal durum dışında az sayıdaki adayı ile kadın aday oranını % 50‘nin üstüne çıkaran siyasi partileri de unutmamak gerekir. Bu partiler ise sırasıyla 1 adet adayı ile % 100 oranını yakalayan Milli Yol Partisi, 6 adayı ile % 60 oranını yakalayan Halkın Kurtuluş Partisi, 5 adet adayı ile % 55,56 oranını yakalayan Anavatan Partisi‘dir.

Seçim kampanyası süresince, ilçe belediye başkanlığı düzleminde çıkardığı 9 kadın adayı öne çıkaran CHP ise bu sayının 30 ilçe belediye başkan adayı arasında % 30 gibi bir oranı temsil ettiğini ve % 50-%50 şeklinde ifade edilen eşitlik formülüne çok uzak olduğunu unutmuş gözükmektedir.

Bu konuda hatırlatılacak diğer bir konu da, Yüksek Seçim Kurulu‘na verdiği listelerde kadınlara % 39,29 oranında yer verdiği görülen Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi (DEM)‘in uzun süredir devam ettiği 1 kadın aday + 1 erkek aday şeklindeki eşbaşkanlık sistemi ile gerçeklikte % 50 + % 50 düzeyindeki ideal durumu yakalamış olmasıdır.

Ama bu konudaki asıl ekstrem durum ise, siyasi, dinsel ve ideolojik nedenlerle kadına değer vermeyip aşağılayan Fatih Erbakan‘ın Yeniden Refah Partisi (YRP) ile kısa adı HÜDA PAR olan aşırı İslamcı Hür Dava Partisi‘nin 30 adayı arasında tek bir kadın ilçe belediye başkanı adayına yer verilmeyişidir.

C) Belediye Başkan Adaylarının Eğitim Düzeylerine Göre Dağılımı

Siyasi parti adaylarıyla bağımsız adayların eğitim düzeyleri temsil ettikleri siyasal partiler itibariyle aşağıdaki tabloda gösterilmiş olup; gösterdikleri aday sayısına göre Memleket Partisi‘ne ait 16 adayın % 93,75‘inin, Türkiye Komünist Partisi‘ne ait 30 adayın % 86,66‘sının, Cumhuriyet Halk Partisi ile İyi Parti‘ye ait 30 adayın % 76,66‘sının, üniversite/yüksekokul mezunu olduğu, ilkokul mezunlarının ağırlıkta olduğu partinin 10 aday gösteren Ocak Partisi’nde % 70, ortaokul/lise mezunlarının ağırlıkta olduğu partilerin ise 30 aday gösteren Hür Dava Partisi (HÜDA PAR) ile yine aynı sayıda aday gösteren Fatih Erbakan‘ın Yeni Refah Partisi (YRP)‘nde % 46,67 düzeyinde olduğu görülmektedir.

D) Adayların Mesleklerine Göre Dağılımı

Ülkemizdeki mevcut meslekleri tanımlayıp standardize etmek bugüne kadar başarılmış bir iş olmadığı için kendileri ilçe belediye başkan adayı olsalar da her bir adayın kendi mesleğini farklı bir şekilde adlandırdığı ve bu nedenle karşımıza birbirine benzer, aynı ya da hiç benzemeyen meslek isimleri çıktığı görülmektedir. Örneğin bir aday kendini “hekim” olarak nitelerken bir diğeri “tıp doktoru” ya da bir aday kendini “yönetici” olarak adlandırırken diğerlerinin “direktör“, “müdür“, “genel müdür” olarak adlandırması veya sahip oldukları konum ve unvanla mesleklerini birbirine karıştırmaları bu kafa karışıklığını net bir şekilde göstermektedir. O nedenle, yarın öbür gün nüfusu yüzbinleri bulan büyük ilçeleri yönetmeye aday bu kişilerin kendi mesleklerini adlandırırken bile aynı standardı yakalayamadıklarını söyleyebiliriz.

Bu bağlamda Yüksek Seçim Kurulu (YSK) tarafından duyurulan kesin aday listelerinde yazılı meslekleri, benzer, aynı ya da hiç benzemeyen meslekler itibariyle sadeleştirmeye kalktığımızda toplam 538 ilçe belediye başkan adayından 6‘sının mesleğini bildirmediği için geriye kalan 532 adayın 97 meslek grubu içinde toparlayabileceğimizi gördüm ve bu toparlama sonucunda aşağıdaki tabloyu düzenledim.

Mesleğini bildiren ilçe belediye başkanı adayları arasında -önceden tahmin ettiğim şekilde- sosyo-ekonomik durumu ne olursa olsun kendini “emekli” olan bildirenlerin % 13,76 ile ilk sırayı işgal ettiğini, onları % 11,34 oranı ile izleyen ve kendilerini kah “işadamı“, kah “iş insanı“, “iş kadını” ve “sanayici” olarak adlandıran grubun geldiğini, esnafların % 8,18, mühendislerin % 6,51, avukatların % 5,95, işçilerin % 5,02, danışman ya da müşavirlerin % 4,28, kamu ya da özel sektör yöneticilerinin % 2,79, hekimlerin % 2,61 ile birinci sıradaki emeklileri izlediğini görebiliriz.

Sonuç olarak;

Bütün bu verilerin ortaya koyduğu gibi büyükşehir belediye başkan adayları ile ilçe belediye başkan adayları arasında, Yüksek Seçim Kurulu (YSK) listelerinde yazılı olan eğitim düzeyi ve meslekleri ilgili bilgiler itibariyle pek fazla bir farkın bulunmadığı söylenebilir.

Tabii ki siyasi partilerin gösterdiği adayların erkek mi; yoksa kadın mı olduğu ile ilgili büyük farklılıkları dikkate almadığımız takdirde…

Bence 31 Mart 2024 tarihli büyükşehir ve ilçe belediye başkanlığı seçimlerinde İzmir düzleminde dikkate almamız gereken en önemli nokta da burada yatmaktadır:

İdeolojisi ve bunun yan ürünü olarak siyaseti itibariyle kadını dikkate almayıp bağnaz bir İslam’ı temsil eden iki küçük partinin; HÜDAR PAR ve Yeniden Refah Partisi (YRP)‘nin hem büyükşehir düzlemindeki hem de 30 ilçedeki seçimlere tam kadro katılarak kendini daha görünür kılması, bizlerin günlük yaşamları için büyük bir tehlike oluşturması yapmaya çalıştığım bu değerlendirmenin bence en önemli ve öncelikli sorunu olarak öne çıkmaktadır.

Üstüne üstlük bu iki parti 2019 seçimlerinde ortada yokken aradan geçen süre içinde AKP‘nin desteği ile atılan mayanın tutması nedeniyle, 2024 seçimlerinde bu iki parti İzmir‘in 30 ilçesinde tam kadro seçime giriyorsa laiklikten yana olduğunu, Anayasa‘nın temel ilkelerini savunduğunu, kadın hakları mücadelesi yaptığını, İstanbul Sözleşmesi‘ni sahiplendiğini söyleyen tüm siyasi partilerin, kurum, kuruluş ve kişilerin akıllarını başlarına alıp mücadele etmeleri gerektiğini düşünüyorum.

Hele ki bütün saadet zincirleri, Kestanepazarı ile başlayan tüm İslami örgütlenmeler, başarısızlıkla sonuçlanan çok ortaklı yatırım girişimleri bu kentten çıkmışsa, Mehmet Cengiz denilen 5’li çete mensubu bir müteahhit Karşıyaka ve Mavişehir topraklarında yapıp sattığı inşaatlarla yeşerip palazlanmışsa ve bu egemenliğini halen sürdürüyorsa, Karşıyaka Belediyesi‘nin arsa payını çok düşük bir bedelle bu şahsa satan başarısız ve defolu bir belediye başkanı “sütten daha ak” denilerek bu kentin büyükşehir belediyesine aday gösteriliyorsa, başta büyükşehir belediyesi olmak üzere neredeyse bütün belediyeler Mesut Sancak bağlantılı Folkart‘tan sponsorluk desteği alıyorsa, CHP milletvekilleri ve genel başkan yardımcıları Rönesans Holding‘e bağlı Florya İnşaat‘ın avukatlığını yapıyorsa, “Menzilci” diye bildiğimiz bir şahıs geçen dönem olduğu gibi bu dönemde de CHP‘nin Karşıyaka belediye meclis üyesi aday listesinde seçilebilecek yerdeki varlığını koruyorsa, kentin yoksul bölgelerinde; özellikle de benim görüp tanık olduğum kadarıyla Basmane, Kadifekale ve Buca‘da tarikatlar istediği gibi at oynatıyorsa, tarikatlar bu yoksul halka ve göçmenlere rahatlıkla yemek dağıtıp adam devşiriyorsa, aileler tarikat baskısıyla çocuklarını okula göndermeyip onları tarikat şeyhlerine teslim ediyorsa ve CHP‘li hiçbir aday bugüne kadar bunu büyük bir cesaretle dile getirmiyorsa, bunu önlemek için ne yapacağını söylemiyorsa, hatta bu partiler AKP‘nin oyunu düşürürler diye ses çıkarmıyorlarsa bu kentte HÜDA PAR‘ın ve Yeniden Refah Partisi‘nin laiklik karşıtı kadın düşmanı gücünün gelişip egemen olacağını görmemizin yakın bir gelecekte mümkün olduğunu söyleyebilirim…