Ali Rıza Avcan
Geçtiğimiz ayın son günlerinde İzmir gündeminin önemli konularından biri, İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin Varyant’taki ‘Şato’ isimli binasının başkanlık konutu olarak tahsis edilmesi, bu tahsis sonrasında mekânın yeniden düzenlenmesi ve tahsis nedeniyle yükselen toplumsal muhalefete, belediyenin yeni başkanı ya da yetkilendirdiği görevliler yerine yeni belediye başkanımızın zevcesi tarafından yanıt verilmesiydi.
Biz bu haberleri sosyal medyadan izleyip değerlendirirken okumaya başladığım İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin 150. kuruluş yıldönümü nedeniyle yayınladığı “150. Yılında İzmir Büyükşehir Belediyesi (1867-2017)” isimli iki ciltlik kitabın birinci cildinin 353-354. sayfalarında, herkesin ‘Şato Restoran’ adıyla bildiği bu binanın 1953-1954 döneminde neden ve nasıl yapıldığını anlatan bir bölümle karşılaştım.
Kent boyutundaki tartışma ve değerlendirmelerin doğru bilgiler üzerinden yapılmasına inandığım ve bugüne kadar bunu gerçekleştirmeye çalıştığım için okuduğum bu doğru bilgileri burada sizlerle de paylaşmak isterim.
Sözkonusu kitabın birinci cildini yazan sevgili arkadaşım Dr. Erkan Serçe‘nin kaleminden çıkan ifadelerle bu binanın yapımı aynen şu şekilde gerçekleşmiş:
Şark Kahvesi (Şato Restoran)
İzmir Belediye Başkanı “Rauf Onursal, belediye başkanlığının en önemli işlerinden biri olarak gördüğü Birleşmiş Milletler Caddesi’ni, sadece Eşrefpaşa ile Konak’ı birbirine bağlayan yol olarak görmüyordu. Burası, alışveriş mekânları ve bahçeli evleriyle canlı bir yaşam alanı olacaktı. Bu nedenle, varyant yol, araları boş olan beton kolonlar üzerinde yükseltilmişti. Süreç içinde bu kolonlar, dükkânlara dönüşecekti. Rauf Onursal, ‘Şark Kahvesi’ teklifini Varyant yolun birinci bölümünün tamamlanmasından kısa bir süre sonra, 13 Temmuz 1954’te Belediye Meclisi’nin gündemine getirdi ve bazı itirazlara rağmen, bunun için bütçeden 45.000 lira ödenek ayrılmasını sağladı (216). Bahribaba Parkı’nın üst kısmında, Birleşmiş Milletler Caddesi üzerinde ‘Körfezin, Karşıyaka’nın ve Yamanlar Dağı ile İzmir Şehrinin en güzel görünüşlerine hakim bir yerde’ inşa edilecek olan Şark Kahvesi, İzmir halkının sosyal ihtiyaçlarına cevap verecek bir tesis olacaktı (217).
Belediye İmar Müdürü Rıza Aşkan tarafından çizilen (218) Şark Kahvesi’nin keşif sonunda 84.852 liraya tamamlanacağı görülmüş ve inşaat 1953 yılında eksiltmeye konulmuştu (219). Şark Kahvesi inşa sürecinde de eleştirilere de maruz kaldı. Ancak Onursal tüm bu eleştirilere karşı koydu. Örneğin, Meclis üyelerinden biri “Şark kahvesi inşaatına 80 bin lira çoktur. Fakat daha müştemilatı da yapılacaktır. İlaveler vardır. Muazzam bir rakamla karşılaşmış durumdayız. Şark usulü şilteler ve nargileler de olacaksa fen işleri alayişe kapılmış bulunuyor demektir” dediğinde, Onursal, “Bunlar alayiş değil, ihtiyaçtır. Vali Rahmi, bey parkındaki Şark kahvesi işini hususi bir teşebbüs yapamazdı ve yapamaz. İmkanını sağlayamaz. Fakat belediye yapar” diyerek inşaatı savunmuştu (220).
Rauf Onursal’ın ısrarla savunduğu Şark Kahvesi inşaatı, milletvekili seçildiği için onun döneminde tamamlanamadı; açılış ilk teklife karşı çıkanlardan biri olan Selahattin Akçiçek döneminde, 29 Ağustos 1954 günü gerçekleştirilebildi (221). Şark Kahvesi, ilk hesaplanan miktardan çok daha fazlasına, 238.000 liraya mal oldu. İhaleyle kiraya çıkarılan bina, Recep Özgen tarafından kiralandı ve Şato Restoran adıyla hizmete girdi.”
(216) İzmir Belediyesi (Şehir) Meclisi Zabıt Defterleri, No. 69, (18.6.1952), s. 191, APİKAM.
(217) Beyaz Kitap, İzmir Belediyesi, 1954.
(218) Arkitekt (1955), Sayı 1 (279), s. 5.
(219) Riyaset Raporu (1953), s. 5.
(220) İzmir Belediyesi (Şehir) Meclisi Zabıt Defterleri, No. 719, (20.20.1953), s. 316-317, APİKAM.
(221) Yeni Asır, 30 Ağustos 1954.
Erkan Serçe, 150. Yılında İzmir Büyükşehir Belediyesi (1867-2017), Cilt 1, İzmir 2018, s. 353-354
Kent Stratejileri Merkezi 