Ali Rıza Avcan
Yazı dizimizin bugünkü bölümünde, İzmir‘in ve İzmirlinin unutma dışında açıkça haksızlık yaptığı usta bir yüksek mimarı ele alıp hatırlatmaya çalışacağım.
Bu unutulmuşluk ve haksızlık nereden kaynaklanıyor derseniz; ben de size, İzmir’in tarihi kent merkezinde Gazi ve Fevzipaşa bulvarları arasında kalan büyük bir bölgeye, İzmir‘de yaptığı tek bir bina olmadığı halde önce çarşı, daha sonra moda merkezi olarak adı verilen Mimar Kemalettin‘in yanında, 1927’den itibaren İzmir Türk Ocağı, 1932’den sonra İzmir Halkevi ve 1957’den sonra da İzmir Devlet Tiyatrosu Konak Sahnesi olarak kullanılan sahildeki zarif binayı ya da Gazi ve Necati Bey bulvarlarının kesiştiği köşedeki anıtsal Silahçıoğlu Hanı‘nı veya Alsancak‘taki Gazi İlkokulu binasını yapan yüksek mimar Necmettin Emre‘nin kentin hiçbir yerinde adının anılmamasını, anılmayı bırakın adının dahi hatırlanmamasını kendisine yapılmış büyük bir haksızlık olarak görüyorum.
İstanbul doğumlu Necmettin Emre, Şeyh Ahmet Efendi ile Hatice Nükhet Hanım‘ın oğludur. Ailenin diğer oğlu ise Hayrettin Bey‘dir. Annesi Hatice Nükhet Hanım‘ın, oğlu Necmettin Emre tarafından tasarlanıp yapılan mezarı ise İzmir‘deki Kokluca Mezarlığı‘nda bulunmaktadır.
Yüksek mimar Necmettin Emre, İstanbul‘daki Sanayi-i Nefise Mektebi‘ni (Güzel Sanatlar Akademisi) 1913 yılında bitirmiş ve Şehbal dergisinin 1 Şubat 1829 ((1913) tarihli 90. sayısında verilen bilgiye göre, Sanayi-i Nefise Mektebi Mimarlık Sergisi‘nde hazırladığı türbe projesi ile ikincilik ödülünü kazanmıştır.
Yüksek mimar Necmettin Emre, öncülüğünü Mimar Kemalettin Bey‘in yaptığı 1. Ulusal Mimarlık Dönemi mimarlarından olup; Cumhuriyet’in ilk yıllarında Osmanlı ve Selçuklu mimarisinin mukarnas, çini bezeme, kubbe, kule gibi mimarlık öğelerini kullanarak hem anıtsal eserler hem de apartman, villa gibi sivil mimari örnekleri inşa etmiştir.
Necmettin Emre salt yapı üretmeyen, aynı zamanda İzmir Mühendis ve Mimarlar Birliği ile sonradan Mimarlar Birliği Başkanlığı’nda çalışarak mimarlık camiasında mesleki örgütlenme çalışmalarına katılan; Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu, Ankara Vakıflar Mimarlığı, İmâr Vekâleti, İzmir Şubesi İmâr Şefliği, İzmir Belediye Fen Müdürlüğü, Vilâyet Başmimarlığı görevlerinde ve Vilâyet Umum Meclis üyeliğinde bulunan; İzmir Belediyesi tarafından açılan İzmir Kültürpark Spor ve Sergi Sarayı Projesi Yarışması gibi önemli mimari proje yarışmalarına jüri olarak katkı koyan; İzmir Valisi Kâzım Dirik ve Aziz Oğan’ın kurdukları İzmir Asâr-ı Atika Muhipleri Cemiyeti’nde eski eserler üzerinde önemli çalışmalar yapan; Türk mimarisi, konut sorunu ve Aydınoğulları’na ait eserler üzerinden yazdığı makaleleri Arkitekt dergisi ile mimarlara; İstanbul’da İkdam, Yeni Mecmua, İzmir’de Anadolu, Yeni Asır ve Hizmet gazeteleri üzerinden de topluma aktarma derdinde olan bir entelektüeldir.
Necmettin Emre, 17 Mart 1961 tarihinde kalp krizi nedeniyle vefatından sonra cenazesi İstanbul Karacaahmet Mezarlığı‘na defnedilmiştir. İstanbul Büyükşehir Belediyesi‘ne ait İstanbul Mezarlık Sistemi‘nde yaptığımız tüm aramalara rağmen mezarının bu mezarlık içindeki yeri ve kaydı bulunamamıştır.
İzmir‘in mimari kimliğini oluşturan önemli yapıların sahibi Yüksek mimar Necmettin Emre‘nin İzmir‘e kazandırdığı, bugün bir kısmı mevcut, bir kısmı da yok olan 13 eserini şu şekilde sıralayabiliriz:
1. İzmir Türk Ocağı Binası, Yapımı: 1926-29 Ekim 1927
Tapunun Konak ilçesi, Selimiye mahallesi, 83 pafta, 527 ada, 2 parselinde ve Mithatpaşa Caddesi No.310 adresinde bulunan bina, bugün İzmir Devlet Tiyatrosu Konak Sahnesi olarak kullanılmaktadır. Binanın temeli, İzmir Valisi Kazım Dirik‘in talebi üzerine 1926 yılı Ocak ayı sonlarında atılmış, 1927 yılı Cumhuriyet Bayramı kutlamaları sırasında açılmıştır. Tapu kaydındaki niteliği halen “Halkevi ve gazino” olarak geçmektedir. Bina yapılışını izleyen ilk yıllarda İzmir Türk Ocağı olarak kullanılmakla birlikte, Türk Ocaklarının lağvedilmesi ile birlikte 1932 yılından itibaren İzmir Halkevi binası olarak kullanılmaya başlanmıştır. 1951 yılında hazineye, 1954 yılında da belediyenin mülkiyetine geçen yapı, 1957 yılında Devlet Tiyatrosu‘na tahsis edilmiş, bu tahsis öncesinde iç yapısında esaslı bir değişiklik geçirmiştir. 2005 yılında yapının cephe bakımı yapılmış, 2009-2010 yılları arasında da tümüyle restore edilmiştir.
Yapı, (GEEAYK) Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu‘nun 14.07.1978 tarih, 1213 sayılı kararıyla tescillenmiştir.
2. Silahçıoğlu İşhanı (Doğan Güven İş Merkezi), Necatibey Bulvarı, No.41.
Yapının bulunduğu parselin tapu kaydı Konak ilçesi, Akdeniz mahallesi, 75 pafta, 958 ada, 9 parsel şeklindedir. Yüksek mimar Necmettin Emre tarafından yapılan ve Necati Bey ve Gazi bulvarlarının kesiştiği köşede yer alan tarihi yapı zemin+ üç katlıdır. Köşede yarım daire şeklinde dışa taşan kubbeli kulenin zemin katında yuvarlak gövdeli sivri kemerli 2 sütun ile 3 bölüme ayrılan bir giriş mevcuttur. Birinci katında ise dikdörtgen üç pencere yer alır. Pencere denizlikleri altında dikdörtgen panolar içinde döner mihrabiye motifi bulunur. Lento üzerinde ise Kütahya çinisi dekorlu panolar vardır. İkinci kattaki sivri kemerli 3 pencerenin kemerlerinin üstünde panolar yer alır. Üçüncü kat pencereleri ise düz lento ve sövelidir. Pencere üzerinde sivri kemerli taş veya demir şebekeli tepe pencereleri bulunur. Kemerlerin üzeri çini kaplamadır. Necati Bey Bulvarı‘na bakan cephe, zemin katta iki bölüm halinde olup, kullanım nedeniyle değişikliğe uğramıştır. Gazi Bulvarı cephesi düz lentolu sütunçe motifli, söveli, lento köşeleri dekoratif kemerli giriş, bir giriş kapısı mevcuttur. Yapının tümü zemin kattan dışa 30 cm. kadar çıkma yapmaktadır. Girişin üzerinde 1. ve 2. katlarda ikişer taş konsol ile taşınan ön yüzleri taş şebekeli köşeleri, mermer balkon bulunmaktadır.
1927 yılında iş yeri olarak inşa edilip 1944 yılına kadar Sanat Enstitüsü, 1945 yılından sonra sevgili dostum Orhan Beşikçi‘nin de belgelediği gibi Akşam Kız Sanat Okulu (Enstitüsü) olarak kullanılan, İzmir Kız Sanat Enstitüsü‘nün kapatılması sonrasında özel eğitim kurumu ve bir dönem öğrenci yurdu olarak kullanılan tarihi yapı, İzmir 1 No’lu (K.T.V.K.K.) Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu‘nun 23 Haziran 1988 tarih, 391 sayılı kararı ile 1. derece korunması gerekli kültür varlığı olarak tescillenmiş olup; tescil fişindeki adı “Türk Eğitim Derneği” olarak geçmektedir.
2000’li yılların başında esaslı onarım geçiren yapı daha sonrasında esaslı bir restorasyona konu olmuş ve ardından 2006 yılında “Özgün İşlevin Değiştirildiği Esaslı Onarım” ve “Emek” dallarında İzmir Büyükşehir Belediyesi‘nin Tarihe Saygı Yerel Koruma Ödülü‘nü kazanmış, restorasyon sonrasında önce özel eğitim kurumu olarak kullanılmıştır. Günümüzde ise alt kattaki dükkanlar bağımsız giyim mağazaları, diğer katlar da bir gelinlik tasarım firması tarafından kullanılmaktadır.
3. Hacı Sadık Efendi İş Hanı, Mimar Kemaleddin Caddesi No. 55.
Yapının bulunduğu parselin tapu kaydı Konak ilçesi, Akdeniz mahallesi, 76 pafta, 961 ada, 1 parsel şeklindedir. Yapı betonarme malzeme ile zemin üzerine iki kat olarak inşa edilmiştir. Zemin katta bir batar kat vardır. Yapının duvarları sıvalı olduğu için cephelerdeki kaplama malzemesi anlaşılamamaktadır. Üzeri kiremit kaplı bir çatı ile örtülü olan çatı, çatı seviyesini çepeçevre dolanan ve belirli aralıklarla yerleştirilmiş bodur payelere sahip bir korkuluğun gerisinde kalmaktadır. Yapının üstündeki kubbenin ise daha sonra yandığı söylenmektedir. Zemin kat birinci kattan ince bir silme şeridi ile ayrılmaktadır. Yapının zemin kattaki dükkanlarının üzerine sonradan sundurma yapılmıştır.
Yapının Mimar Kemalettin Caddesi‘ne bakan güney cephesinin zemin katında profilli, düz lentolu bir dükkan bulunmaktadır. Bu dükkanın batar kat seviyesinde kare biçimli, demir panjurlu bir pencere, birinci katta düşey dikdörtgen biçimli bir pencere, ikinci katta ise üst kısmı Kütahya yapımı çinililerle süslenmiş sivri kemerli bir pencere bulunmakta, ikinci kattaki pencerenin önünde iki adet konsol tarafından taşınan küçük bir balkon yer almaktadır.
Tarihi yapının Necati Bey Bulvarı‘na bakan doğu cephesinin zemin katında üç dükkan, dükkanların üzerindeki batar katta demir panjurlu birer pencere, birinci ve ikinci katlarda ise üçer adetten toplam altı pencere yer almaktadır. Birinci kattaki pencereler düşey dikdörtgen iken ikinci kattakiler sivri kemerli olup bu pencerelerin önünde konsollarla taşınan biri kısa, ikisi uzun üç balkon, üstlerinde de yine Kütahya yapımı çini süslemeler bulunmaktadır.
1927 yılında yapıldığı anlaşılan yapının yüzeyindeki iki ayrı mermer kitabeden ilkinde mimar Necmettin Emre‘nin adı, diğerinde de mühendis-müteahhit olarak şehir mühendisleri Nihat, Lütfi ve Fevzi‘nin adı yazılıdır.
Tarihi yapı, İzmir 1 No’lu (K.T.V.K.K.) Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu‘nun 23 Haziran 1988 tarih, 391 sayılı kararı ile tescillenmiştir.
4. Hacı Sadık Akseki İş Hanı, Mimar Kemaleddin Caddesi No.57
Yapının bulunduğu parselin tapu kaydı Konak ilçesi, Akdeniz mahallesi, 75 pafta, 957 ada, 12 parsel şeklindedir. Yapı plan şeması bakımından “L” biçimlidir. Yapının zemin katında dışarıya açılan dükkanlar, üst katlarında ise işyeri olarak kullanılan ve önlerindeki koridora açılan mekânlar bulunmaktadır.
Yapı betonarme malzeme ile bodrum üzerine üç katlı olarak inşa edilmiş ve çatısı Marsilya tipi kiremit ile örtülüdür. Yapının çatı seviyesinin hemen altında dışa taşkın ahşap bir saçak yapıyı çepeçevre dolanmaktadır. Köşe biriminin üstü ise oldukça yüksek tutulmuş sekizgen bir kasnak üzerinde bulunan soğan biçimli kurşunla kaplanmış bir kubbe ile örtülüdür. 1916 tarihli çinileri ise Kütahya’daki Hafız Mehmet Efendi atölyesinin ürünleridir.
Tarihi yapı Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi‘nin özelliklerini yansıtacak şekilde soğan kubbe, sivri kemerli pencereler, taş ve Kütahya işi çini süslemeler, kurt dişi motifli konsollarla taşınan balkonlarla süslenmiştir. Binanın ön cephesinde yer alıp yapılan badana nedeniyle okunamaz hale gelmiş olan mermer kitabesinde Mimar Necmettin adı yazılıdır.
5. İzmir Panayırı Giriş Yapısı ve Pavyonlar, 1933 1934, 1935.
“Mimar Necmittin Bey’in büyük bir zarafetle tersim eylediği cephe ve lüks paviyonların resimleri komite tarafından çok beğenilmiştir. Cephe paviyonlarına talip olan büyük firmalara bugün gösterilecek ve örnek tutulacaktır.” Anadolu Gazetesi, 6 Ağustos 1933, s. 3.
“Vilayet fen heyeti şefi mimar Necmittin Bey tarafından çok mükemmel bir şekilde hazırlanmış olan bir şekilde planı hazırlanmış olan methalin bir kısmı bitmiştir. Evelki gece bu kısma elektrik cereyanı verilmiştir. Methal, ziya aksettirilen reflektörlerle inşa edilmiş olduğu için ziya sütunları görülecek bir manzara teşkil ediyordu. Ta uzaklardan semalara yükselen bol ziya sütunlarını görmek imkanı elde edilmiştir.” Anadolu Gazetesi, 1 Eylül 1933, s. 3.
“Bilhassa Gazi heykeli meydanında ve Panayır sahasının içinde havuzlu gazino gerisinde sağlam ve betondan süslü bir köşk (telefon köşkü) yaptırılacaktır. Bunun planını Necmettin Bey verecektir.” Hizmet Gazetesi, 7 Ağustos 1933, s.2.
6. İzmir Fuar Pavyonları, Sümerbank Pavyonu, 1936.
1936 tarihli 6. İzmir Enternasyonal Fuarı için tasarımı mimar Seyfi Arkan tarafından yapılan Sümerbank pavyonu, mimar Necmettin Emre ve dekoratör Vedad Ar tarafından inşa edilmiştir.
Necmettin Emre ile Vedad Ar‘ın birlikte yaptıkları pavyonlarla ilgili gazete haberleri ise şu şekildedir:
“Fuar sahasında en güzel, büyük ve cazip pavyonları Mimar Necmiddin Emre ile şeriki Vedad Ar yapmaktadırlar. Bu iki çalışkan genç, 14 pavyonun inşasını üzerlerine almışlardır. Ve şu birkaç gün içinde inşaatı bitireceklerdir.” Anadolu Gazetesi, 22 Ağustos 1936, s. 3.
“Sümerbankın 16 bin liraya mimar Necmeddin Emre ve şeriki dekorasyon profesörü Vedad Ar taraflarından inşasına başlanan büyük ve daimi paviyonu ile inhisarlar, Sovyet Rusya, Yunan ve vilayetler pavyonlarının inşaatı süratle ilerlemektedir.” Anadolu Gazetesi, 8 Ağustos 1936, s.3.
“Muhakkak ki, 936 fuarının en muazzam ve heybetli pavyonlarının başında Sümerbank pavyonu geliyor. Karşıdan yüksek bir kale duvarını andıran bir pavyon Türk zevkile Türk san’atkarları tarafından hazırlanmıştır. Mimar Necmeddin Emre’nin pek kısa bir zaman içinde hazırladığı Sümerbank pavyonu başvekilimizin de takdirlerini celbetmiştir.” Yeni Asır Gazetesi, 6 Eylül 1936, s.4.
7. Gazi İlk Mektebi, Yapımı: 1933.
Yüksek mimar Necmettin Emre‘ye ait yapı Talatpaşa Bulvarı ile Plevne Bulvarı‘nın kesiştiği köşede yer almaktadır. Tapu kaydındaki bilgileri Konak ilçesi, Kültür mahallesi, 189 pafta, 1167 ada, 1 parsel şeklindedir. Bodrum üzerine yapılan iki kattan oluşan yapı geniş L biçiminde bir plan göstermektedir. L’nin kollarının kesiştiği nokta dairesel bir forma dönüştürülerek, yapının ana girişi bu noktaya yerleştirilmiştir. Girişe dairesel merdivenlerden çıkılarak ulaşılması ve cephe duvarının çatıdan daha yüksekte olması girişin daha anıtsal algılanmasına neden olmaktadır.
Sonradan asıl yapıya bitiştirilerek inşa edilen ek bina sütunlar üzerine oturtulmuş olup ana bina ile içten bağlanmıştır. Ana giriş kapısından dairesel planlı bir giriş holüne geçilir. Oldukça geniş, köşeleri yuvarlatılmış ahşap çerçeveli ikinci kapı ile yapının iç mekanına girilir. L planın kolları boyunca yer alan koridorun iki yanında odalar yer almaktadır. Birinci kattaki odalar yöneticilere ayrılmış olup sağdaki koridorun sonunda konferans salonu yer alır.
Yapının dikdörtgen açıklıklı pencereleri yatay bordürlerle birleştirilmiştir. Yapının taşıyıcı sistemi betonarme olup bodrum katın duvarlarında moloz taş, üst katlarda tuğla kullanılmıştır. Dış cepheler ise sıvanmış haldedir.
Ana giriş kapısının üzerinde demir dökme harflerle 29 Teşrin-i Evvel 1933 yazmaktadır. Yapı o tarihlerde Türkiye‘de yapılan en büyük ilkokul olarak Mustafa Kemal Atatürk‘ün beğenisini kazanmıştır.
Tarihi yapı, İzmir 1 No’lu (K.T.V.K.K.) Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu‘nun 9 Haziran 1993 tarih, 4556 sayılı kararı ile tescillenmiştir.
8. Hasan Nuri Bey Apartmanı:
İzmir‘de çok katlı konut türünde Birinci Ulusal Mimarlık Akımı‘nın izlerini taşıyan ilk yapı Mithatpaşa Caddesi üzerindeki Anadolu Apartmanı olmakla birlikte, betonarme tekniğiyle yapılan diğer bir büyük ve modern apartman, Karantina semtindeki Hasan Nuri Bey Apartmanı’dır. Kira evlerinin ilk örneği olan bu yapı, Göztepe Caddesi ile deniz arasındaki arsaya 1930–1933 döneminde inşa edilmiştir. Tasarımı mimar Necmettin Emre’ye ait olan bu binada, zemin sağlam ve kayalık olduğundan tekil temel yöntemi kullanılmış, betonarme karkas taşıyıcı sistem ve duvarlarda delikli tuğla uygulanmıştır.
Mutfak ve banyolarda havagazı ve bütün binada elektrik tesisatı bulunmaktaydı. Mutfaklarda yapılan çöp bacası ile çöpler bodrum katta toplanmaktaydı. Asansör ve kalorifer kazanı yeri ile bacası yapılmış ancak tesisat yapılmamıştır. Dönemin yapılarında ve 1950’lerde ayrı bir mutfak girişi (çift giriş) yaygındır. Kübik apartman yapılarının İzmir’deki ilk örneği olan bu yapıda, dönemin yaygın anlayışına uygun olarak yuvarlak balkonlar, sürekli dış denizlikler, köşe pencereleri, düz çatı, kübik hacimlerden oluşan kompozisyonlar gibi Modernizme özgü biçimsel özellikler görülmektedir. Bina 1980’li yılların sonunda yıkılmıştır.
Kaynak: Arkitekt Dergisi, Sayı 1933/9-10, s.273-277.
9. Gedik Ailesi Konutları
Karşıyaka, 1728 sokak No.17 adresindeki iki ayrı yapıdan ilki 1934 yılında, ikincisi ise 1948 yılında yapılmıştır. Her iki yapı da bugüne ulaşmamıştır.
10. Prof. Rahmi Bey Evi
1934 yılında Dr. Mustafa Enver Caddesi üzerindeki yapı bodrum, zemin ve birinci kattan oluşmaktadır. Bodrum ve zemin katlar taşla, birinci kat duvarları ise tuğla ile örülmüştür. İki kat arasındaki merdiven, birinci katın ileride ayrı bir daire olabileceği düşünülerek yapılmıştır. Yapı bugün itibariyle mevcut değildir.
Kaynak: Arkitekt Dergisi, Sayı 1934/3, s. 67-68.
11. Karantina’da Bir Villa
Karantina semtindeki tramvay hattı ile sahil arasındaki geniş bir bahçe içinde yer alan yapı bodrum üstüne iki kattan oluşmaktadır. Yapının girişinden kabul odası, salon ve yemek salonunun bağlı bir koridora girilmektedir. Mutfak ve servis kısmı ise yemek odasının yanına bir koridorla eklenmiştir. Bugüne ulaşamayan yapının ikinci katı ise yatak odalarına ayrılmıştır.
Kaynak: Arkitekt Dergisi, Sayı 1937/4, s.100-102.
12. İzmir’de Bir Ev (1)
Karantina‘da tramvay yolu ile sahil arasında aile evi olarak planlanan bina iki buçuk katlıdır. Yan bir antreden zemin kattaki hole girilerek kabul odasına, salona ve kat merdivenlerine ulaşılmaktadır. Yemek salonunun bulunduğu arka cephede denize nazır geniş bir veranda tasarlanmıştır. Birinci kat ise yatak odalarına ayrılmıştır.
Kaynak: Arkitekt Dergisi, Sayı 1937/5, s.134-135.
13. İzmir’de Bir Ev (2)
1930’lu yıllarda Voroşilof Bulvarı, bugün ise Plevne Bulvarı olarak adlandırılan aks üzerindeki bir bahçe içindeki yapı depoların, hizmetçi odalarının, banyo, tuvalet ve küçük bir mutfağın bulunduğu bodrum katı ile kabul dairesi ve servisi bölümünün bulunduğu zemin kat ile yatak odalarıyla banyonun bulunduğu üst kattan oluşmaktadır. Bu güzel yapı ne yazık ki günümüze ulaşamamıştır.
Kaynak: Arkitekt Dergisi, Sayı 1938/8, s.218-220.
Yararlanılan Kaynaklar
Altun, D., Gökmen, H., Özkaban, F., Uzun, İ., “İzmir Mimari Belleğinin Önemli Bir Tanığı, Mimar Fahri Nişli“, Ege Mimarlık Dergisi Yıl 28, Sayı 100, 2018-3, s. 10-15.
Aslanoğlu, İ., Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı, ODTÜ Mİmarlık Fakültesi Basım İşliği, Ankara 1980, s. 128-129.
Aşkan, A.A., 1922-1960 Yılları Arasında, İzmir’deki Mimarlık ve Kentsel Planlama Bağlamında Rıza Aşkan, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Haziran 2011, İstanbul.
Ballice, G., İzmir’de 20. Yüzyıl Konut Mimarisindeki Değişim ve Dönüşümlerin Genelde ve İzmir Kordon Alanı Örneğinde Değerlendirilmesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2006, İzmir.
Ballice. G., “İzmir’de 20. Yüzyıl Konut Mimarisinin Kentsel Doku ve Mimari Özellikler Açısından Tarihsel Süreç İçinde Değerlendirilmesi“, İzmir’de 80’li Yıllardan Konut ve Mimarlık Kültürü, 29-30 Kasım 2008, Sempozyumu, 2008.
Beşikçi, O., Silahçıoğlu Hanı, Milliyet Gazetesi, 04 Nisan 2019, https://www.milliyet.com.tr/yazarlar/mehmet-tez/2024te-muzikte-neler-olacak-7053424
Beşikçi, O., “Gazi Bulvarı’nda Bir Okul“, Milliyet Gazetesi, 21 Aralık 2018, https://www.milliyet.com.tr/yazarlar/orhan-besikci/gazi-bulvari-nda-bir-okul-2798680
Beşikçi, O., “Mimar Necmeddin Emre’nin Kokulca’da annesi için mezar tasarımı“, Kent Yaşam Portalı, https://www.kentyasam.com.tr/haber_detay.php?id=118544
Biçer, S., “Geçmişin Modern Mimarisi – 6İ İzmir“, Arkitera Dergisi, https://www.arkitera.com/haber/gecmisin-modern-mimarisi-6-izmir/
Dokgöz, D., Selçuk, F., Akgül, R., “Necmettin Emre – Arafta Bir Mimar“, Ege Mimarlık Dergisi, Nisan 2019, s.12-19.
Bozdağ, O., Türk Ocakları İdeolojisi ve Mimarisi (1912-1931), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eylül 2013, Ankara.
Emre, N., “Mimar Vedad’ın Sanat Hayatı“, s.234-235.
Güner, D., “İzmir’de Modern Konut Mimarlığı” 1950-2006, Planlama Dergisi 2006/3, s.123-141.
Güner, H. E., “Türk Ocakları, Mimarisi ve Geleneksel Öğeleri” – Ankara ve İzmir Örneği, Online Journal of Art and Design, Volume 6, issue 1, January 2018, s.99-108.
Işıkhan, S., Köse, E., “İzmir Tarihi Akseki Han Çinileri Belgelenmesi ve Koruma Önerisi“, Yedi: Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi, KIş 2017, Sayı 19, s.41-46.
İzmir Kent Ansiklopedisi, Mimarlık, 1-2 Cilt, 2013 İzmir.
Konak Sahnesi, https://tr.wikipedia.org/wiki/Konak_Sahnesi
Kuyulu, İ. “İzmir’de Cumhuriyet Dönemi Mimarisi“, s.91-100.
Özkaban, F. F., Modern Mimarlık Mirasının Korunması Sorunsalı – İzmir Konut Mimarlığı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Aralık 2014, İzmir.
Pehlivanoğlu, C. K., “Mimar Kemalettin“, İzmir Dergisi, https://www.izmirdergisi.com/tr/mimari/85-mimar-kemalettin
Silahçıoğlu Hanı, https://kulturenvanteri.com/tr/yer/silahcioglu-hani/#17.1/38.424141/27.135447
Silahçıoğlu Hanı, https://www.visitizmir.org/tr/Destinasyon/12612
Sözen, M., Yılmazyiğit, K. B., “Mimar Zühtü Başar ve Üsküdar Kaymakamlığı“, Tarih Enstitüsü Dergisi, Sayı 12, Sene 1981-1982, s.719-734.
Şaşmaz, E., Hacı Sadık Akseki İş Hanı, https://www.erolsasmaz.com/?oku=2197
Şaşmaz, E. Hacı Sadık Efendi İş Hanı – Mimar Kemalettin Bul., https://www.erolsasmaz.com/?oku=2270
Taciroğlu, D., Cengiz, M. “Değişimin ve Dönüşümün İzlerini Sürmek: Bir Cumhuriyet Dönemi Mirası, Silahçıoğlu Hanı“, Ege Mimarlık, Ekim 2020, s. 138-145.
Tanyeli, U., “Çağdaş İzmir’in Mimarlık Serüveni“, Üç İzmir, Yapı Kredi Yayınları, s.327-338.
Türkelleri, B., İzmir’de Erken Cumhuriyet Dönemi Eserleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2004, İzmir.
Ünalın, Ç., Cumhuriyet Mimarlığının Kuruluşu ve Kurumlaşması Sürecinde Türk Mimarlar Cemiyeti’nden Mimarlar Derneği 1927’ye, Mimarlar Derneği 1927, Nisan 2002, Ankara.
Yazıcı, C., “Türk Ocağı’ndan Devlet Tiyatrosu’na“, İzmir Dergisi, https://www.izmirdergisi.com/tr/mimari/2837-turk-ocagi-ndan-devlet-tiyatrosu-na-3
Yücel, E., “Vakıf Eserlerini Restore Eden Mimarlardan Vasfi Egeli“, Restorasyon Yıllığı 2015, Sayı 11, s. 72-78.
Kent Stratejileri Merkezi 