Ali Rıza Avcan
Geçtiğimiz günlerde Türkiye Belediyeler Birliği tarafından yayınlanan “Belediyeler” dergisinin 2017 yılı Ocak-Şubat aylarına ait sayısını incelerken günlük yaşamda çoğu kez karşımıza çıkan sorunlar nedeniyle unuttuğumuz; ama bize bir anlık mesafede olan mezarlıkların ve bu konu ile ilgili belediye hizmetlerinin ele alındığını, bu konuda oldukça ilginç bilgilerin verildiğini gördüm.
96 sayfalık derginin bir dosya olarak tam 26 sayfasının ayrıldığı bu konu üzerine “İnanç ve Kültür Ekseninde Mezarlıklar” başlıklı bir başlık yazısı ardından İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Kayseri, Denizli ve Burdur’daki mezarlık fiyatları verilmiş, sonrasında da İstanbul Büyükşehir Belediyesi Mezarlıklar Daire Başkanı Adem Avcı ile yapılan röportaj, “İstanbul’da Gömülmek Maliyetli” başlığı ile verilmişti. Dosyanın en son yazısı ise Doç. Dr. Aysel Uslu‘nun “Çevre Dostu Mezarlık Planlaması” başlıklı makalesi idi.
Derginin yedi büyükşehir ve il belediyesini örnek alarak verdiği mezarlık fiyatları dudak uçuklatacak kadar yüksekti. Verilen rakamlara göre İstanbul‘da birinci grup mezarlık yer bedeli 22.000 lira, ikinci grup mezarlık yer bedeli 9.000 lira, üçüncü grup mezarlık yer bedeli 3.300 lira, dördüncü grup mezarlık yer bedeli ise 2.000 liraydı.
Ankara‘da ise mezarlıklar arasında bir gruplama yapılmak yerine mezarlıkların isimleri üzerinden bir tarife hazırlanmıştı ki; buna göre boş mezarların bedeli Karşıyaka ve Gölbaşı mezarlıklarında 25.000 lirayı, Ortaköy Mezarlığında ise 6.000 lirayı buluyordu.
Üç büyük şehir içinde üçüncü sırayı alan İzmir‘de ise boş mezarlık yeri bedelleri şu şekildeydi: Yapılı olmayan iki kişilik aile kabirlerinde 7.000 lira, dört kişilik aile kabirlerinde 14.000 lira; yapılı durumdaki iki kişilik aile kabirlerinde 7.600, dört kişilik aile kabirlerinde 15.200 lirayı buluyordu.
Derginin ele aldığı belediyeler arasındaki dördüncü sırayı ise Denizli Büyükşehir Belediyesi alıyor ve boş mezar yeri için Gümüşler ve Çakmak mezarlıklarında 16.500 lirayı, Servergazi Mezarlığı’nda ise 23.600 lirayı talep ediyordu.
Beşinci sırada yer alan Bursa Büyükşehir Belediyesi boş mezar bedeli olarak Alacahırka, Ahmetpaşa ve Emirsultan mezarlıkları için 9.000 lirayı, Arabayatağı, Baruthane ve Çekirge mezarlıkları için de 8.000 lirayı tahsil ediyordu.
Altıncı sırada yer alan Burdur Belediyesi ise boş mezar bedeli olarak iki kişilik mezarlarda 4.000 lira, iki kişilik mezarın köşe mezar olması durumunda 4.500 lira, 4 kişilik mezarlarda 8.000 lira, bu mezarların köşede yer alması durumunda da 9.000 lira talep ediyordu.
Yedi belediye arasında en ucuz boş mezar yeri satan Kayseri Büyükşehir Belediyesi ise Eski Mezarlık Mevkii’ndeki mezarlıklar için 2.500, 3.500 ve 4.000 lira, Taşburun Mevkii’ndeki mezarlıklar için 2.000 lira talep ediyordu.
Bu rakamları İzmir için doğrulmaya kalktığımızda, İzmir Büyükşehir Belediyesi’ne ait İnternet sayfasındaki 2017 Mali Yılı Bütçesi eki gelir tarifeleri cetvellerine baktık. O tarife cetvellerinin incelenmesi sonucunda da 6 ve 12 metrekarelik yapısız aile kabirleri için verilen rakamların doğru olduğunu, bu rakamların kabirlerin yapılı olması durumunda metrekaresi 126.667 liradan 7.600 ve 15.200 liraya yükseldiğini gördük.
Bu durumda büyük kentlerde oturanların sağlıklarında boş mezar yeri daha ucuz olan yerlere göç etmeleri ya da acilen oralardan boş mezar yeri almaları veya yakınlarına daha ucuz boş mezar yeri olan yerlere defnedilmeleri için vasiyette bulunmaları gerekiyor gibi gözüküyor….
Çünkü, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Mezarlıklar Dairesi Başkanı Adem Avcı‘nın verdiği bilgiye göre boş mezar fiyatları belirlenirken, mezarlığın bulunduğu yerdeki gayrimenkul fiyatları dikkate alınıyormuş:
“İstanbul’daki gayrimenkul değerlerine göre mezarlıkları sınıflara ayırdık. Dört kategoriye böldük. Örneğin Zincirlikuyu, Aşiyan, Ulus, Küçükyalı, Çengelköy birinci sınıf mezarlıklar kategorisinde. Bunlar İstanbul’un göbeğinde ve emlak değerleri en yüksek olan yerlerde. İkinci sınıf mezarlıklar ise genelde eki İstanbul dışında oluşmuş ilçelerdeki yerler. En ucuz mezarlık alanlarımız ise yeni oluşturulmuş mezarlıklar. Şu an sürekli açmış olduğumuz, günde otuz gömü yaptığımız devamlı mezarlıklar var. Kilyos, Habibler Yayla, Cebeci vs. Buralar gömüye açık olduğu için rakamları düşük tuttuk. Amaç cenazeyi gömmektir. Amaç acılı insanın yanında olmaksa eğer, burada fiyatlar düşük olmalı. Fiyatları nerede yükseltiyoruz? Ölüm vuku bulmadan, talebe bağlı boş mezar yeri alımında. Bu şekilde mezar almak keyfi bir iştir, Zaruri değildir çünkü.“
Sanırım bu durum Ankara, İzmir, Bursa, Denizli, Burdur ve Kayseri için de geçerlidir. Boş mezar yerlerine mezarlığın bulunduğu yerdeki arsa ve arazi fiyatlarına göre fiyat biçmek!
Düşünün bir tek başınıza ya da yanınızda yatmasını uygun gördüğünüz biri için iki kişilik bir yer ayırtmaya kalktığınızda sizden istenen parayı…. Bu paranın bir işçinin aldığı asgari ücretin kaç katı olduğunu… Hele ki doğup büyüyüp yıllardır yaşadığımız mahalle ya da semtte en yakın boş mezarlık yeri fiyatının, o mezarlığın çevresindeki arsa ve arazilerin değeri arttı gerekçesiyle astronomik fiyatlara ulaştığında ölümüzü kenar semtlerden birinde, yakınlarının gelip ziyaret edemeyeceği kuytu bir yere götürmek zorunda kalacağımızı….
Oysa 1164 sayılı Arsa Üretimi ve Değerlendirilmesi Hakkında Kanun hükümlerine göre kamu hizmetine tahsis edilen arazi ve arsalar hariç olmak üzere, Maliye, Bayındırlık ve İskan Bakanlarının ortak teklifi ve Başbakanın onayı ile belirlenen arsa üretim alanlarında bulunan Hazine’ye ait taşınmazlar ve Hazine adına tescil edilecek taşınmazların mülkiyeti, talebi halinde Toplu Konut İdaresi’ne (TOKİ) bedelsiz olarak devredilebildiği halde; mezarlıklar için böylesi bir uygulamaya gidilmeyip mezarlıkta yer alan her metrekare toprak parçası, sanki satışa konu olacak bir arsa ya da arazi gibi emsalleri üzerinden değerlendirilip fiyatlandırılmaktadır.
Bu da ister istemez, o ünlü deyişin bu her türlü inancı aşan düşünce ve uygulama çerçevesinde değişip dönüşerek “dünyada mülkiyet, ahirette mülkiyet” şeklini almasını sağlamakta; metropollerde ve büyük kentlerde -her şeyde olduğu gibi- ölmenin de pahalı olduğu sonucuna götürmektedir.
Kent Stratejileri Merkezi 