Mahmud Derviş, 1941’de Filistin’de Celile kentinin bir köyünde, Nasar’a bağlı el-Barva ’da doğdu. Doğduğu köy 1948’de İsrail’in eline geçince ailesiyle birlikte Lübnan’a göç etti. İlk şiirlerini yayınladığı dönemde el-Arz (Toprak) cephesinde çalışmaya başladı. 1960’larda el-Ittihad gazetesi ve el-Cedid dergisinin yazıişleri müdürlüğünü yaptı. Şiirleri ve yazıları yüzünden pek çok kez tutuklanarak hapiste yattı. Samih el-Kasım ve Tevfîk el-Zeyyad gibi şairlerle birlikte, Filistin direniş şiiri olarak bilinen hareketin en önemli adlarından biri oldu. Şiirlerinde Filistin halkının direnişini, çektiği acıları ve umutlarını lirik bir dille anlattı. Filistin Kurtuluş Orgütü’nün yürütme kurulunda yer aldı. Yirmiden fazla şiir ve düzyazı kitabı yayınlanan Derviş’in en ünlü şiirleri arasında, “Filistinli Sevgili” (l974) Tel Zaatar kampının Lübnan İç Savaşı sırasında kuşatılmasını konu alan “Ahmed Zaatar” (1979) adlı destanı ile Sabra ve Şatila kamplarındaki katliamı anlatan “Beyrut Kasidesi” (1980) sayılabilir. 1984’te Lenin Barış Ödülü’ne, 2004’te Türkiye’de Nâzım Hikmet Şiir Ödülü’ne değer görülen Derviş, Ağustos 2008’de ABD’nin Houston kentinde geçirdiği bir açık kalp ameliyatı sonrasında öldü.
ÖLÜMÜN GÖZLERİ KAPILARDA
Hurmanın fidanlarını taşırken kalbimin çölünden geçtiler,
Hurmaları ziyaret ederken kırmızı karanfilin üstünden geçtiler
Ve bekleyen kadının yakınlarının gözlerini çizdiler
Köy evlerinin pencerelerine.
Sözden sonra değiştirdiler
Acıyı ve sevgiyi.
Yaban güvercinlerinin çoğalan ağıtlarından ve
Kafataslarından başka.
Kefir Kasım’a on mumun ışığını neden taşıdın ?
O ne ister, ne döner,
Kurbanlık koç gibi, o öylece tek başına dolaşır.
Karşı koyduğu yerde kan yağmura döner.
Gece kapıyı vurdular
Her kapıyı, her kapıyı, tek tek.
Toprakta uğuldayan kana ulaştılar.
Kadın;
Sönen dehlizi gözleri yakar dedi:
Köstebeklerle durup yürüyen,
Ağıtlarla gömmeyin beni
Ben yeni ışığın tomurcuklarını biriktirirken.
Ey Kefir Kasım!
Tabutlardan kurbanlıklar için kalkar bıçaklar.
Bilenin dediği gibi: ensesinden! Ensesinden!
Bekleyin!
Hayır: yavaşça, acıtmadan!
Din fırtınasını tıkayana kadar sen,
Günün gölgesi.
Ey Kefir Kasım! Uyuyacağız… sendeki mezarlarda ve gecende.
Kanın vasiyeti alıp başını gitme derken
Direnişimizle yağmur gibi yağacak kanın vasiyeti.
Direnirsek…
VATAN
Hurmaların örgülü dallarına astılar beni,
Kestiler beni… hurmalarla kardeş yaparak!
Bu toprak benim ve burada çok eskiyim,
inananların istediği gibi içyağını süzdüm.
Hikâyeden bir bağı yoktur vatanımın,
Anısı yoktur, akrabalarının ekini değil.
Binlerce yıl dönüp dolaşan ışık değil.
Vatanım garip bir hüznün öfkesinde,
Vatanım bayram ve kabul ister.
Hapishanenin duvarına vurur rüzgâr,
İçinde yaşlıların ve ekinlerin ağladığı
Bu toprak kemiğimin derisidir.
Ve kalbimin…
Çayırında hurma ağaçları gibi uçarım.
Hurmaların örgülü dallarına astılar beni,
Kestiler beni hurmalarla kardeş yaparak!
DÖRTLÜKLER
1
Ekinlerde görmek istemediğimi… şimdi görüyorum
Rüzgârı tarıyor buğdayın sapları, gözlerimi kapıyorum:
Bu kaynak beni çağlayana götürüyor,
Bu sessizlik beni örülmüş zırha götürüyor.
2
Denizde görmek istemediğimi… şimdi görüyorum ,
Günbatımının yanında martıların kanatları, gözlerimi
kapıyorum:
Bu kayıplık beni Endülüs’e götürüyor
Bu yol güvercinleri üstüme salıyor…
3
Gecede görmek istemediğimi… şimdi görüyorum .
Sonuçta bu geçit hiç kimsenin kapısına çıkmaz.
Kahvehanenin kaldırımında düşünceye dalıyorum,
tozlar içinde oturuyorum
Hiç kim senin olmayan bu geminin iskelesinde.
4
Ruhta görmek istemediğimi: taşta buluyorum
Parlaklığını kazıyınca, ey toprağın yeşili… ey ruhumun
yeşil toprağı
Ama bir gölgeydim kuyunun kenarında oynayan.
Oyundan uzaklaşmadan… bu mesafeler meydanım ve
taşlar ruhum .
5
Selamda görmek istemediğimi… şimdi görüyorum :
Geyik, ot, suyun yatağı… gözlerimi kapadığımda:
Bu geyik dizlerimde uyur,
Avcısı uyur, yavrularının yakınında, ihanetin
mekânında.
6
Savaşta görmek istemediğimi… şimdi görüyorum
Yeşil taşın içindeki kaynağı atalarımız dirsekleriyle
Sıkar ve babalarımız suyu miras alır, onlara miras
Kalmadan, gözlerimi kapadığımda: o şehir avucumun
çizgileri arasında akar.
7
Hapiste görmek istemediğimi: çiçekli günlerin
içinde iki garibe kılavuz olan bu bahçenin ,
içindeki iskemleye uzanarak, gözlerimi kapadığımda
görüyorum :
Ne bu yer genişler! Ne de ip iğnenin deliğinde
güzelleşir.
8
Parlaklıkta görmek istemediğimi… şimdi görüyorum ,
Ekinler zenginliğini bitkilere öğüten, değirmen!
Zenginlik beyaz bir çelik, bu köyün dumanı üstüne iner,
Yaban güvercinleri… yaban güvercinleri çocuklarımızın
gücünü bölüşür.
9
Aşkta görmek istemediğimi… şimdi görüyorum .
Kolaylıkla etrafımızda dans eder, elli gitar çalınır,
Kaynak doğadan uzanır, ayrılıklar ölür, gözlerimi
kapadığımda:
Bu kovulan mekânın ardında bile gölgemizi
görüyorum .
10
Ölümde görmek istemediğimi: şimdi aşkımla, yarılır
Bağrım ve içinden at sıçrar başı beyaz bulutun üstünde ,
Diz çöker, sonu olmayan bulutlarla uçar, başlangıç ve
Maviyle… ölümde beni bekletmez, topraktan yıldızlara
beni geri getirmez.
11
Kanda görmek istemediğimi… şimdi katili görüyorum,
Katledeceğiyle konuşuyor, onca kin ve kalpteki mermi:
sen bugünden
Uzaklaşma ve benden başkasını anma.
Kolaylıkla seni öldürdüm çünkü,
Bugünden uzaklaşacaksan benden başkasını anarak …
baharın güllerini taşıyarak uzaklaş.
12
Savsözün sahnesinde görmek istemediğim: vahşet
Mahkemelerin yargıçları, imparatorluğun tacı, çağın
maskesi,
Gökyüzünün mavi rengi, sarayın dansözü, ordunun
saldırısı
Unutulan her şey, perdenin ardında ne büyür ne de
anılır …
13
Şiirde görmek istemediğimi: şiirin tanıklığında eskir
İki kokuyla ayırt ederim , sonra iki barış şiiriyle
dönerim
Ancak zamanın içinde güzellik ve sinema tınlayıp
toprağa düşer iki gülenin üstüne …
Kapımda iki bekçiyle yaşlanırım döndüğüm zaman.
14
Gündoğumuyla doğanı görmek istemediğimi… şimdi
görüyorum .
Bu halk ekmeğini halkların ekmeği arasında arar,
O ekmek, uyuyan ipekte soyumuz olur, düşümüzün
Pamuğunda, hayatın doğuşunda, yarılan ekinde kim
sevdi… ya savaşların doğuşunda?
15
İnsanlarda görmek istemediğimi: arzuyla mücadele
Hangi şeyle… işlerine giderken duvarları delerler
Ve yakınları dönerken çalarlar…
Eşyaları sabahla açığa çıkar…
Kent Stratejileri Merkezi 