Tasarım, restorasyon ve işletme: kim tarafından ve nasıl?

Ali Rıza Avcan

Geçtiğimiz günlerde basına ve sosyal medyaya düşen haberlerden, Basmane, Pazaryeri Mahallesi’nin önemli kültürel değerlerinden biri olan ve 2017 yılında TARKEM tarafından satın alınıp İzmir Büyükşehir Belediyesi ile işbirliği çerçevesinde restore edilecek olan tarihi Tevfik Paşa Konağı’nın, aradan geçen beş yılın sonunda Yaşar Üniversitesi İç Mimarlık ve Çevre Tasarımı Bölümü öğrencileri tarafından yeniden tasarlandığını öğrendik.

Anafartalar Caddesi ile 945. Sokağın kesiştiği noktada ve Hatuniye Meydanı’na egemen bir konumda olan konak, yaklaşık 100 yıl önce Tevfik Paşa ailesine aitti. Yapının daha sonra Tevfik Paşa Oteli, Akseki Oteli olarak hizmet verdiğini ve son olarak da Paşa Oteli ismini aldığını, bugün yapının altında faaliyet gösteren kasapların kiralarını TARKEM’e ödediğini biliyoruz.

Yapının hangi tarihlerde kim tarafından yapıldığı kesin olarak bilinmemekle birlikte; bu boyuttaki bir yapının inşa edildiği tarihlerde yoldan geçen herhangi bir yapı kalfası ya da çırağına teslim edilmeyeceği de ayrı bir gerçek. Ancak binanın yeni sahibi olan TARKEM, bu bina için değişik tarihlerde bu bina ile projeler hazırlayarak bunları haber metni, 2 ya da 3 boyutlu mimari çizimler ve videolar şeklinde kamuoyuna duyurmuş olmakla birlikte; bu kez de binanın iç tasarımını Yaşar Üniversitesi’nin öğrencilerine teslim etmiş gözüküyor.

Hem de ticarethane özelliği öne çıkan bir vakıf üniversitesinin “öğrenci” olarak değil de, “müşteri” olarak gördüğü öğrencileri tarafından… Başka bir anlatımla, eski mimarlar loncası ustalarının henüz icazet verip kuşak sarmadığı çıraklar tarafından…

Evet, bizim öğrenciliğimizde de hocalarımız bizim ayaklarımızın üstünde durup güven duygumuzun gelişmesi için değişik konularda görev, yetki ve sorumluluk veriyorlardı; ama, toplumun önüne çıkacak, kamuya ait önemli işlerde bizleri yalnız bırakmayarak kendi adlarıyla bilgi, birikim ve deneyimlerini de ortaya koyarak, o işi birlikte yaptığımızı vurgulayarak bizleri cesaretlendiriyorlardı….

Evet, öğrencilerin coşkusu, dinamizmi, genç ve yaratıcı fikirleri her zaman için önemlidir ve bundan azami ölçüde yararlanmak doğru ve yerindedir… Ama bu güzel meziyetler tecrübe dediğimiz deneyim ve birikimle birleşmediği takdirde bir mimarın ya da inşaat ustasının yaptığı önemli bir sivil yapıyla ilgili tasarım ve iç mimarlık düzenlemelerinin o deneyim ve birikimden yoksun insanlara verilmesi doğru ve yerinde değil; hatta bir özel üniversite öğrencisine/müşterisine yapılacak büyük bir kötülüktür, yanlış bir eğitim anlayışıdır… İşte o nedenle, bu anlayış ve uygulamalar sayesinde bir süre sonra özgüven patlaması yaşayan kötü mimar ve yapılarla karşı karşıya kalmamız da mümkündür…

Bu konuda bilgi, birikim ve deneyim sahibi olduğunu bildiğimiz Prof. Dr. Emel Kayın da Kemeraltı, Basmane ve Kadifekale gibi tarihi alanlarda yapılacak tarihi otel restorasyonlarında bütünlüklü bir bakış açısının benimsenmesi gerektiğini söyleyip, tek tek yapı başına çözüm önerenleri uyarmaktadır:

“Ortak bir hikâyesi bulunan tarihi otellerin ayrı projeler dâhilinde ele alınmak yerine her hikâyenin ötekine eklemlendiği bütünlüklü bir kurguyla ele alınmalarının daha doğru olduğunu düşünüyorum. Basmane Meydanı ve Konak Meydanı yönündeki tarihi otellerin sağlıklaştırma ya da dönüşüm  kararlarının ‘bütünlüklü’ ve ‘herkes için adil’ bir  yaklaşımla ele alınması gerektiğine inanıyorum. Meydanlar ya da sokaklar ölçeğinde yürütülen koruma çalışmalarının da elbette çevreleri açısından  yararları var; nasıl yapıldığına bağlı; iyi kurgulanırsa çevrede yarattığı değişim diğer alanlara sıçrayabilir; aksi takdirde ise bir yarılma yaratır. Bölgeyi ansızın ortaya çıkan fikir ya da talep yağmurlarından korumak, sahne ışıklarının bu alana yönlenmesine  bağlı biçimde varlık bulan parlak beyanlara itidalli bir biçimde yaklaşmak, bölgede  yaşayanlarla  birlikte sağlıklı bir gelişim sürecini başlatmaya cesaret etmek gerekiyor.” (*)

Ayrıca günümüzde bu otelde çoğunluğunu Afrikalı göçmen, mülteci ve sığınmacıların yaşadığını bildiğimiz için, bu yapı restore edilip başka amaçlarla kullanıldığı takdirde kentsel adalet ve eşitlik adına hem bu yapıda hem de çevredeki yapılarda yaşayan yoksul, dar gelirli insanların nereye gidip nasıl yaşayacağı da planlanmalı, İzmir Büyükşehir Belediyesi 2020-2024 Dönemi Stratejik Planı hükümleri çerçevesinde fırsat verilmeyecek olan bu tür “soylulaştırma” girişimlerine fırsat verilmemelidir.

(*) Paşa Konağı Oteli, Seyyahname, http://www.postseyyah.com/pasa-konagi-oteli-2/