Ciddi bir uyarı…

Ali Rıza Avcan

2018 yılının son ayları içinde kamuoyu ile paylaşılan İzmir Büyükşehir Belediyesi 2016 Yılı Sayıştay Denetim Raporu‘nun “Denetim Görüşünü Etkilemeyen Tespit ve Değerlendirmeler” başlığını taşıyan 7. bölümündeki 20. maddesi “Mevzuata Aykırı Olarak Tarımsal Yardımların Yapılması” başlığını taşıyor.

Raporun 81-94 sayfaları arasında yer alan bu maddeye göre, 2016 yılı içinde İzmir Büyükşehir Belediyesi’nce değişik kurum ve şahıslara nakdi ya da ayni olarak yapılan 10.241.533,81 TL tutarındaki tarımsal yardım, bir belediye hizmeti ya da faaliyeti olarak düzenlenmeksizin verildiği ve İzmir Büyükşehir Belediyesi Eğitime Destek ve Sosyal Dayanışma Yönetmeliği kapsamı dışında olduğu için, 5108 sayılı Kamu Yönetimi ve Kontrol Kanunu‘nun 29. maddesi ile 5393 sayılı Belediye Kanunu‘nun 3. ve 5217 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu‘nun 7. maddelerine aykırı bulunmuş ve “belediyenin, kooperatiflere, meslek odalarına ve çiftçilere istediği kadar nakdi veya ayni yardımda bulunmasının mevzuatla uyarlılığı bulunmamaktadır” denilmiş. (1)

Bu bulgu üzerine İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından hazırlanan uzun cevap yazısında yapılan yardımların gerekçe, uygulama boyutu ve sonuçları uzun uzun açıklanmakla birlikte Sayıştay denetçisi tarafından hazırlanan raporun 94. sayfasında sonuç olarak şu ifadelere yer verilmiş:

“…kanunlarda yer almayan bir yetkinin yönetmelikte yer verilerek kullanılması hukuken mümkün değildir. İzmir Büyükşehir Belediyesi Tarımsal Hizmetler Dairesi Başkanlığı’nın Çalışma, Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğe çiftçilerin üretimle ilgili araç, gereç ve diğer tarımsal girdi ve ihtiyaçlarının giderilmesine yardımcı olmak, ortak makine parkı kurmak gibi ne 5393/5216 sayılı Kanunlarda ne de diğer kanunlarda yer almayan bir hüküm koyamaz ve bu hükmü uygulayamaz. Diğer taraftan 6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 27 inci maddesinde; Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerince mali konularda düzenlenecek yönetmelikler ile yönetmelik niteliğindeki düzenleyici işlemlerin, Sayıştay’ın istişari görüşü alınarak yürürlüğe konulacağı hüküm altına alınmıştır. Buna göre İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin 2016 yılında yapmış olduğu 10.241.533,81.-TL tutarındaki kaynak transferini dayandırdığı Yönetmeliğini, Sayıştay’ın istişari görüşüne sunması gerekirdi. Şekil şartı olan bu istişari görüş alınmadan Yönetmeliğin mali konularda düzenleme yapması mümkün değildir.

Yapılan açıklamalar uyarınca bulguda belirtildiği üzere; Büyükşehir Belediyesinin; kooperatiflere, meslek odalarına ve çiftçilere istediği kadar ve istediği türde nakdi veya ayni yardımda bulunmasının, mevzuatla uyarlılığının bulunmadığı mütalaa edilmektedir.” 

İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin 2012 yılından bu yana yapmakta olduğu tarımsal yardımlar konusunda Sayıştay’ın 2016 yılında kaleme alınmış hukuki görüşü bu şekilde olmakla birlikte bu harcamanın harcamayı yapanlara tazmin edilip edilmeyeceği konusu raporda belirtilmediği için bu soruyu geçtiğimiz günlerde Sayıştay’da uzman denetçi olarak çalışan bir arkadaşıma, şu andaki mevzuat hükümleri ve geçerli uygulamaya göre, “Sayıştay denetçisinin mevzuata uygun bulmayıp rapora döktüğü bu harcamalar, yarın öbür herhangi bir şekilde ödemeyi yapanlara tazmin ettirilebilir mi?” diye sordum. 

Aldığım cevap ise, “raporda yer aldığı bölüm ve yazım dili itibariyle tazmine konu edilmemiş; ama yarın öbür gün nasıl değerlendirilir, herhangi bir şikayet durumunda nasıl bir sonuca ulaşılır, nasıl değerlendirilir bilemem” şeklindeydi.

Yani bu 10.241.533,81 TL. tutarındaki 2016 yılı harcaması ile bu tarihten önce ve sonra aynı amaç ve şekilde yapılmış diğer harcamalar için ne yapılacağı şimdilik belli değildi. Kısacası, ortada bu rapor ve bu rapordaki değerlendirmeler olduğu sürece harcamayı yapan ödeme (ita) ve gerçekleştirme (tahakkuk) görevlileri hakkında nen gibi bir işlem yapılacağı bilinmiyordu.

Bu durum, uzunca bir süredir belediye eliyle yapılan tarımsal yardımları “tarımsal kalkınma modeli” adıyla lanse eden İzmir Büyükşehir Belediyesi ile Ankara’daki merkezi iktidarın ve onun en yüksek hesap mahkemesi arasındaki görüş ayrılığının devam ettiğini göstermektedir. Çünkü, şayet İzmir Büyükşehir Belediyesi’ni denetleyen Sayıştay denetçisi, İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin kendisine verdiği uzun cevabi yazıyla ikna olmuş olsaydı, bu harcamaları rapora alıp yazmaz ve Sayıştay’ın İnternet sayfasına koyarak kamuoyu ile paylaşmazdı.

Aslında bu durum, İzmir Büyükşehir Belediyesi’nce 2007 yılından itibaren başlatıldığı söylenen; ancak, yasal dayanağını 2012 tarihinde yürürlüğe giren 6360 sayılı yasa ile edinen tarım hizmetlerinin ne ölçüde plansız, programsız bir şekilde gelişigüzel yapıldığını ve yasa, tüzük ve yönetmelik düzeyinde yasal bir temele sahip olmadığını net bir şekilde göstermektedir.

Şimdi ister istemez, insanın aklına şu soruları sormak geliyor:

Devlet yapılanmasının en üst hesap mahkemesi olarak örgütlenen Sayıştay’ın mütalaasına göre, İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından yapılan tarımsal yardımların “mevzuatla uyarlılığının bulunmadığı” belirtildiğine göre;

Karşımıza çıkan bu durum, yerel iktidarı kendince ehlileştirip uysallaştırmaya; hatta esir almaya yönelik 397 yıllık hapis cezası tehdidinin seçim öncesinde mahkemenin verdiği kararla ortadan kalkması üzerine onun yerine kaim olmak üzere başka bir tehdidin konulması anlamına mı geliyor?

Hele ki, bu kez sadece 2016 yılına ait 10.241.533,81 TL’lık harcama yerine 2016 yılı öncesi ve sonrasında yapılan diğer tüm harcamaları alt alta yazıp topladığımızda karşımıza çıkacak daha büyük bir meblağın (İzmir Büyükşehir Belediyesi yetkililerin verdiği rakamlara göre 330 Milyon civarında bir harcama) tazmin ettirilmesi olasılığının karşımıza çıkması söz konusu olacaksa…

Ya da bu yardımların, herhangi bir geçerli hukuki dayanak yaratmadan ya da bu yardımlarla ilgili yönetmeliğin Sayıştay’ın görüşünü alınmadan sürdürülmesi durumunda yeni belediye başkanlarının da aynı sorunla karşılaşıp onların da teslim alınabileceği olasılığını düşündüğümüzde…

İşte o nedenle, İzmir Büyükşehir Belediyesi ya da diğer belediyeler tarafından ayni ya da nakdi yardım şeklinde yürütülen tarımsal hizmetlerin, Sayıştay tarafından kabul edilen hukuki bir dayanak olmadığı sürece gözden geçirilmesi konusunda hem mevcut hem de aday belediye başkanlarını, belediye meclisi üyelerini ve yerel siyasetçileri uyarıyor, daha dikkatli olmaya davet ediyorum…