Ali Rıza Avcan
Ülkemizdeki plajlarla marinalarda uygulanan Mavi Bayrak Programı, kâr amacı gütmeyen uluslararası bir sivil toplum örgütü olan FEE (Foundation for Environmental Education/Uluslararası Çevre Eğitim Vakfı) tarafından yetkilendirilen Türkiye Çevre Eğitim Vakfı (TÜRÇEV) tarafından yürütülmektedir.
Mavi Bayrak Programı ilk olarak 1985 yılında Fransa’da başlatılmış, 1987 yılında Avrupa’da, 2001 yılından sonra da Avrupa dışındaki ülkelerde uygulanmaya başlamış ve sayısı her geçen yıl artan katılımcı ülkelerle gerçek anlamda küresel bir programa dönüşmüştür.
Tatlı su ve deniz alanlarında sürdürülebilir kalkınmayı destekleyen Mavi Bayrak Programı, yüzme suyu kalitesi, çevre yönetimi, çevre eğitimi ve can güvenliği konularında yüksek standartlara ulaşmayı hedeflemekte ve yerel yönetimlerle plaj işletmelerinin gösterdiği ilgi çerçevesinde; yerel, bölgesel ve ulusal düzeyde turizm ve çevre sektörlerini bir araya getiren bir sisteme dönüşmektedir.
Vakıf başkanlığını Rıza Tevfik Epikmen‘ın yaptığı Türkiye Çevre Eğitim Vakfı (TÜRÇEV), kurulduğu 1993 yılından bu yana Mavi Bayrak, Eko Okullar, Çevrenin Genç Sözcüleri, Okullarda Orman ve Yeşil Anahtar gibi uluslararası çevre eğitim programlarıyla her yaştan insanın çevre koruma bilincine ulaşması için faaliyetler yapmaktadır.
Vakfın 14’ü şeref, 89’u kurucu olmak üzere toplam 158 üyesi bulunuyor. Üyeleri arasında Korel Göymen, Barış Mater, Çelik Tarımcı gibi bilim insanları, Köksal Toptan ile Yıldırım Aktuna, Erdal İnönü ve Ali Talip Özdemir gibi rahmetli politikacılar, Antalya, Aydın, Çanakkale, İstanbul ve Muğla valilikleri ile Antalya Büyükşehir Belediyesi, Dedeman Holding, Alarko Holding, SETUR, MİLTA gibi şirketler, Başaran Ulusoy, Hayrettin Karaca gibi iş adamları, Türkiye Seyahat Acenteleri Birliği (TÜRSAB), Türkiye Otelciler Birliği (TÜROB), Turizm Yatırımcıları Derneği (TYD) gibi turizm örgütleri, Deniz Ticaret Odası, Antalya Rehberler Odası gibi meslek örgütlerinin bulunduğu bu vakıfın kuruluş aşamasında hem de kuruluş sonrasında İzmir Valiliği ile İzmir Büyükşehir Belediyesi dahil olmak üzere hiçbir İzmirli kurum, kuruluş ya da işletmenin yer almamış olması da oldukça dikkat çekici bir eksiklik olarak ortaya çıkmaktadır.
Ayrıca kıyı turizmi alanında bildiğimiz bütün valilik ve belediye başkanlıklarıyla turizm şirketlerinin, turizm meslek örgütleriyle akademisyen ve politikacıların yoğun bir şekilde katıldığı böylesi bir örgütlenmede tatlı su ve deniz alanlarındaki plaj ve marinalardan yararlanacak olan insanları, başka bir anlatımla tüketicilerle doğa savunuculuğu yapanları temsil eden bir sivil toplum örgütünün bulunmaması da diğer büyük bir eksikliktir.
Türkiye Çevre Eğitim Vakfı’nın (TÜÇEV) Türkiye ölçeğinde yaptığı mavi bayrak çalışmalarını 2010-2017 yıllarını kapsayan sekiz yıllık dönem itibariyle ortaya koyan yukarıdaki tablonun incelenmesinden de anlaşılacağı üzere;
* Mavi bayraklı plan sayısı % 45, mavi bayraklı marina sayısı % 57, mavi bayraklı yat sayısı da % 8 oranında artmıştır.
* Mavi bayraklı plaj sayısı itibariyle sekiz yıl itibariyle Antalya birinci, Muğla ikinci, İzmir üçüncü, Aydın dördüncü ve Balıkesir de beşinci olmuştur.
* 2010-2017 döneminde mavi bayraklı plaj sayısı açısından en büyük gelişmeyi gösteren İzmir, 2017 verileri itibariyle ülkemizdeki toplam 454 mavi bayraklı plajdan 51’ine (% 11,25), toplam 22 mavi bayraklı marinadan 3’üne (% 13,65), toplam 13 mavi bayraklı yattan sadece 1’ine (% 7,70) sahiptir.
Mavi bayrak uygulamasının ülkemizdeki durumunu gösteren bu verilerin değerlendirilmesinin hemen ardından, turizmi ve çevre koruma çalışmalarını çok yakından ilgilendiren plaj, marina ve yatlardaki mavi bayrak uygulamasında İzmir’in eksikliğinin İzmir Valiliği ile İzmir Büyükşehir Belediyesi ile Çeşme, Seferihisar, Urla gibi önemli turizm ilçelerinin bu uygulamayı yapan Türkiye Çevre Eğitim Vakfı (TÜÇEV) içinde yer alarak aktif bir konuma gelmesini; ayrıca Tema Vakfı ya da Doğa Derneği gibi doğa/çevre savunuculuğu yapan sivil toplum kurumlarının bu vakıf içinde yer alarak sivil toplum denetimini gerçekleştirmelerini öneriyor, bu konunun da toplumsallaşması için çaba gösterilmesini istiyoruz.
Yazımızın bu bölümünde ise Türkiye Çevre Eğitim Vakfı (TÜÇEV) tarafından plajlar için belirlenmiş mavi bayrak kriterlerini açıklayarak bu konu ile ilgili olanları bilgilendirmek istiyoruz:
PLAJLAR İÇİN MAVİ BAYRAK KRİTERLERİ
ÇEVRE EĞİTİMİ VE BİLGİLENDİRME
Kriter 1: Mavi Bayrak Programı ve diğer FEE eko-etiketi ile ilgili bilgiler plajda sergilenmelidir. (zorunlu koşul)
Kriter 2: Sezon süresince farklı kategorilerde en az beş çevre bilinçlendirme etkinliği gerçekleştirilmelidir. (zorunlu koşul)
Kriter 3: Yüzme suyu kalitesi bilgileri (deniz suyu analiz sonuçları) plajda sergilenmelidir. (zorunlu koşul)
Kriter 4: Plajı kullananlara, yörede yer alan kıyı alanları ekosistemi, hassas doğal alanlar ve çevresel özellikleri ile ilgili bilgiler verilmelidir (zorunlu koşul)
Kriter 5: Plajda bulunan donanımı ve olanakları gösteren bir harita Mavi Bayrak Panosunda sergilenmelidir.(zorunlu koşul)
Kriter 6: Yasalara göre hazırlanan plaj davranış kuralları panoda sergilenmeli ve plaj kullanımını düzenleyen yasalar istenildiğinde kolayca ulaşılabilecek bir yerde bulundurulmalıdır. (zorunlu koşul)
YÜZME SUYU KALİTESİ
Kriter 7: Plaj, numune alım yöntemi ve numune alma takvimi konusundaki şartlara tamamen uymalıdır. (zorunlu koşul)
Kriter 8: Plaj, alınan numunelerin analizi konusunda yüzme suyu kalitesi analiz standartları ve şartlarına tamamen uymak zorundadır. (zorunlu koşul)
Kriter 9: Sanayi ve kanalizasyon atıkları plaj alanını etkilememelidir. (zorunlu koşul)
Kriter 10: Yüzme suyu değerleri, mikrobiyolojik parametreler için verilen limitler içerisinde olmalıdır. (zorunlu koşul)
Kriter 11: Yüzme suyu fiziksel ve kimyasal parametreler için verilen limitler içerisinde olmalıdır. (zorunlu koşul)
ÇEVRE YÖNETİMİ
Kriter 12: Plajın bağlı olduğu yerel yönetim/plaj yöneticisi plajlarda çevresel denetimleri ve kontrolleri yapmak ve bir çevre yönetim sistemini oturtmak amacıyla belde bazında Mavi Bayrak Plaj Yönetim Komitesi oluşturulmalıdır. (tavsiye)
Kriter 13: Plaj, arazi kullanımı ve işletme açısından kıyı alanları kullanımını içeren tüm yasalara uymalıdır. (zorunlu koşul)
Kriter 14: Hassas alanların yönetiminde ilgili yönetmeliklere uyulmalıdır. (zorunlu koşul)
Kriter 15: Plaj temiz tutulmalıdır. (zorunlu koşul)
Kriter 16: Plaja gelen yosun ve diğer doğal bitki kalıntıları, kötü bir görüntü yaratmadığı sürece plajda bırakılmalıdır. (zorunlu koşul)
Kriter 17: Plajda yeterli sayıda çöp kutusu, atık konteynırı bulunmalı, düzenli olarak boşaltılmalı ve temiz tutulmalıdır. (zorunlu koşul)
Kriter 18: Plajda geri dönüştürülebilen atıkların ayrı ayrı toplanabilmesi için imkanlar olmalıdır. (zorunlu koşul)
Kriter 19: Yeterli sayıda sıhhi olanaklar (tuvalet-lavabo) bulunmalıdır. (zorunlu koşul)
Kriter 20: Sıhhi olanaklar temiz tutulmalıdır. (zorunlu koşul)
Kriter 21: Sıhhi olanaklar atıksu sistemine bağlı olmalıdır. (zorunlu koşul)
Kriter 22: Plajda izinsiz kamp, araç kullanımı ve herhangi bir atık boşaltımı yapılmamalıdır. (zorunlu koşul)
Kriter 23: Köpekler ve diğer evcil hayvanların plaja girişleri katı bir şekilde kontrol edilmelidir. (zorunlu koşul)
Kriter 24: Plajın bütün yapı ve ekipmanları bakımlı olmalıdır. (zorunlu koşul)
Kriter 25: Yörede deniz ve tatlısu hassas alanları varsa, buradaki doğal yaşamı izleme programı uygulanmalıdır. (zorunlu koşul)
Kriter 26: Plaj alanına ve belde içerisinde sürdürülebilir ulaşım araçları (toplu taşıma, bisiklet vb.) teşvik edilmelidir. (tavsiye)
CAN GÜVENLİĞİ VE HİZMETLER
Kriter 27: İhtiyaca cevap verebilecek sayıda cankurtaran ve gerekli tüm malzemeleri plajda bulundurulmalıdır. (zorunlu koşul)
Kriter 28: Plajda ilkyardım malzemeleri bulundurulmalıdır. (zorunlu koşul)
Kriter 29: Kirlilik kazaları ve riskleri ile mücadele edebilecek acil durum planları oluşturulmalıdır. (zorunlu koşul)
Kriter 30: Plajda farklı kullanımlar sonucu olabilecek kazalara karşı önlemler alınmalıdır. (zorunlu koşul)
Kriter 31: Plajda kullanıcıların güvenliği için gerekli önlemler alınmalıdır. (zorunlu koşul)
Kriter 32: Plajda içme suyu bulundurulmalıdır. (tavsiye)
Kriter 33: Beldede en az bir Mavi Bayraklı plajda engelliler için tuvalet, erişim rampası gibi imkanlar bulunmalıdır. (zorunlu koşul)
2017 yılında mavi bayrak almaya hak kazanmış İzmir plajları ile marina ve yatları ise şu şekilde sıralanabilir:
Kent Stratejileri Merkezi 