Tülin Öngen
Faşizm çeşitli evrelerden geçen, adım adım “ilerleyen” uzun erimli bir süreçtir. Nitekim Poulantzas, “faşizm sakin bir gökyüzünde birdenbire kopan bir sağanak gibi gelmez” diye yazar Faşizm ve Diktatörlük adlı yapıtında, Burjuva düzeninin nasıl faşistleştiğini incelediği bu kitabında bir dizi gerici operasyonla faşist devletin kurum ve aygıtlarının nasıl oluştuğunu somut örnekleriyle anlatır.
Faşizm denince akıllarına sadece militarist (devlet) formları, SA ve SS gibi paramiliter milis güçleri, führervari yönetici tipleri ya da darbeci generaller gelen, demokrasi için sandık ve parlamento ile birden fazla partinin, özgürlükler içinse kendi gibilerin yazma ve konuşma serbestisini yeterli görenlerin, “ileri demokrasi” ya da “ılımlı İslam” benzeri modellerin birer “faşistleşme” projesi olduğunu anlamaları olanaksızdır.
Siyasal iktidarın kimliğini, politikaların içeriğine göre değil de, söyleme göre değerlendiren temsilin niteliği yerine niceliğini önemseyen, çokluğu fetişleştiren, kendilerine dokunmayan yılanın başkalarını sokmasını hiç ama hiç umusamayanla da bir gün gelip faşizmle yüzleşeceklerdir. Eğer tam bir iktidar tutkunu ya da faşistsever değillerse! Ne var ki, bu yüzleşme genellikle sürecin son demlerine denk geldiğinden artık çok geç kalınmış; faşizm geri dönüşsüz bir noktaya ulaşmış, süreci kesintiye uğratacak dinamikler felç olmuş, bunu başaracak öznelerse imha edilmiş olacaktır!
İktidara yerleşen faşizmle baş etmek, ölümcül bir hastalıkla boğuşmak kadar zahmetlidir. Bir ölüm kalım savaşıyla karşı karşıya olduğunu ancak hastalık son evresine girip, kendisini elden ayaktan düşürdüğünde anlayan bir insanın umutsuz çırpınışlarına benzer. Başlarda hayret ve hayal kırıklığı (olamaz!) yaşanır. BU, yerini bir süre sonra inkar (doğru değildir!), öfke ve isyana (niçin ben?) bırakır. Ardından çaresizlik ve panik (şimdi ne olacak?) başlar. Bunu pişmanlık ve suçlulukla (neden daha önce fark etmedim?, neden zamanında önlem almadım?) dolu bir kabulleniş izler.
Oysa süreç pekala farklı gelişebilirdi. Çünkü fiziki hastalıklarda olduğu gibi faşizm de belli aşamalardan geçerek ve çeşitli belirtiler göstererek ilerler. Kişi, sinyalleri algılayamamış, doğru yorumlayamamış veya ciddiye almamışsa, sonuçtan öncelikle kendisi sorumludur. Buna karşılık önemsemiş, ama ehliyetsiz uzmanların eline düşmüş ya da şarlatanlara kapılmışsa, yine kendisi kusurlu sayılır.
Toplumsal olaylarda da benzer bir durum geçerlidir. Faşizmin ilk belirtileri kendini gösterdiğinde bunlar ciddiye alınır ve ehliyetli kişilerin önerilerine kulak asılırsa, süreç kesintiye uğratılabilir. Hatta iyi bir terapiyle zamanla iyileşme de sağlanır. Buna karşılık yanlış akıl hocalarına takılınmışsa, o zaman illet geri dönüşsüz bir yola girer ve telafisi olanaksız sonuçlar doğurur. Üstelik bu yanlışın bedelini yalnız kusurlu olanlar değil, tüm toplum ve gelecek kuşaklar da öder. En büyük haksızlık da, bu sonuçta hiç payı olmayan, tersine uyarmak için elinden geleni yapmış olan insanlara yapılır.
Başkalarının aptallık, cehalet, bilinçsizlik, sorumsuzluk, vurdumduymazlık, konformizm, fırsatçılık ve eyyamcılığın bedelini ne yazık ki en çok bu insanlar öder. BU yüzden toplumsal konulardaki aymazlıkların basit kişisel zaaflar olarak hoş görülmemesi gerekir. Her şeyden önce bu kötülüğe prim vermek ve daha büyük çaplı kötülüklere zemin hazırlamak demektir. Nitekim faşizm, kolektif kötülüğe ihtiyaç duyan bir sistemdir. Topyekün bir akıl tutulması, ahmaklaşma, soysuzlaşma, duyarsızlaşma, vulgarlaşma, sıradanlaşma ve alçaklaşma yaşanmadan; bu tür bir sosyal ve kültür doku oluşmadan faşizm asla kurumsallaşamaz. Faşizmin sosyo-politik dinamikleri; kitlelerin güven ve istikrar uğruna özgürlük ile siyasal sorumluluk ve etikten vazgeçmeleridir. Aksi halde süreç kesintisiz işleyemez. Faşizm sorunu değerlendirilirken bu yönü de mutlaka hesaba katılmalıdır.
Birgün Gazetesi, 25 Şubat 2011
Kent Stratejileri Merkezi 