Ali Rıza Avcan
2023 yılının Ağustos ayından bu yana Gmail’in Googlegroups’daki “izmirbasıngrubu” isimli grubun üyesiyim.
İzmir’deki kurumların basın danışmanları ile İzmirli gazetecileri bir platformda birleştirerek basın duyurularının basın mensuplarına kolay ulaştırılması amacıyla kurulup Murat Demircan tarafından yönetilen söz konusu grubun üyesi olarak bana ve diğer üyelere, her gün İzmir, Manisa ve Ayvalık‘taki belediyelerin basın ve halkla ilişkiler birimlerinden belediye olarak yaptıkları hizmet ve etkinliklerle ilgili yüzlerce mesaj, bu mesajların ekinde binlerce fotoğraf geliyor. Tabii ki ürettiği haberi paylaşma konusunda hiçbir kaygısı olmayan İzmir Büyükşehir Belediyesi basın bürosu ya da danışmanlığı haricinde…
Ve bütün bu haberleri, fotoğrafları anında ve kelimesi kelimesine belediyelerin İnternet sayfalarıyla sosyal medya hesaplarında; ayrıca, yerel basın kuruluşlarının internet ve sosyal medya sayfalarında görüyor, İzmir‘deki haber akışının emek ve para harcamadan nasıl kolayına biz okuyuculara ulaştığını daha iyi anlıyoruz…
Basın kuruluşlarıyla gazete ve gazete muhabirlerinin elini oynatmasına gerek kalmaksızın; daha doğrusu, ele alıp yazdığı konuyu araştırıp sorgulamadan, her iki tarafın menfaatine uygun ve kolayına gelecek şekilde gazetecilik mesleğinin uluslararası ilkeleriyle etik anlayışına aykırı bir şekilde… Güdümlü, yönlendirilmiş, satın alınmış bir yerel basın kimliğiyle…
Çünkü böyle yapmadıkları takdirde, -bu konuda ortaya atılan dedikodu ya söylentilere göre- belediyelerdeki basın ve halkla ilişkiler birimlerinin ya da doğrudan doğruya basın danışmanlarının fatura karşılığında “iki sana, bir bana” şeklinde paylaştırdığı aylık ödemelerin yapılması; böylelikle, o gazete, gazeteci ve haberin -bir anlamda- sürdürülebilirliğinin sağlanması mümkün olmuyor…
Bu şekilde ortaya çıkan yönlendirme, denetleme ve yok sayma mekanizmasına, tabii ki belediyelerden, özellikle de aylık ödemeleri bizzat belirleyip elden ödeyen basın danışmanlarından gelebilecek uyarı, tehdit ve dışlama telefonlarıyla mesajları da eklemek suretiyle…
I- Yapılması zorunlu belediye hizmetlerinin reklam malzemesine dönüştürülmesi…
Gelelim belediye başkanlarının parlak renkli pahalı elbiseler giyerek topluluk içinde ve çekilen görsellerde fark edilme kaygısı taşıyarak ve devamlı gülümseyerek, gülerek bir gerçeklik algısından uzaklaştırdıkları belediye kaynaklı haber ve fotoğraflara…
- “Belediye meclisi toplantımızı yaptık…“
- “İzmir Büyükşehir Belediye Meclisi toplantısına katılım sağladık…“
- “Belediye bütçemizi/faaliyet raporunu/performans programını kabul ettik…“
- “Şu, şu, şu yollarımızı asfaltladık…“
- “Mahalle halkımızı doğalgaza kavuşturduk…“
- “Şu, şu toplantılara, şu, şu açılışlara katıldık…“
- “Şu mahalleyi ya da şu sokakları gezdik…“
- “Şurada inceleme yaptık…“
- “Şuradan şu kadar çöp topladık…“
- “Kaldırım işgallerini kaldırdık…“
- “Halka şunları dağıttık…“
- “Dün şunları, bunları ağırladık…“
Oysa çöp toplamak, yol yapmak, yönettiği kentin cadde ve sokaklarını dolaşmak, konut ve işyerlerine içme suyu hizmeti vermek, belediyeyi temsil etmek, işgale izin vermemek, meclis ve encümen toplantılarına katılmak, bütçe, faaliyet raporu ve performans raporu gibi resmi belgeleri hazırlayıp görüşmek yasal olarak belediyen ve başkanların yapmakla yükümlü olduğu, yapmadıkları takdirde görevi ihmal suçuyla cezalandırılabilecekleri; hatta görevden alınmalarına neden olan zorunlu hizmetlerdir. O nedenle belediyelerin, belediye başkanlarıyla meclis üyelerinin ve çalışanlarının yapmakla zorunlu oldukları kamu hizmetlerini sanki kendi tercihlerine bağlı bir işmiş gibi göstererek reklam malzemesi haline getirmek, gerçek anlamda yalan reklamlarla halkı kandırmak, hem kişisel, hem de toplumsal ahlak açısından sorunlu bir hareket, başka bir deyimle hepimizin ayıplaması gereken kişisel bir zayıflığın ürünüdür…
Bu çerçevede ilerideki günlerde -belli olmaz- bu belediye başkanlarının, “bugün 5 kez tuvalete gittim“, “dün 25 kere geğirmiştim“, “bu ay 333.333 adet imza attım“, “dün sırtımı kaşımıştım“, “bu hafta şunları şunları yiyip içtim” diyerek kendi şahsi iş ve ihtiyaçlarını da tanıtım ve reklam malzemesine dönüştürdüklerini görmemiz sürpriz olmamalıdır…
II- Kendi görevi olmayan işleri yapmış gibi davranmak…
Son zamanlarda bazı belediye haberlerinde ya da mesajlarında, özellikle de basın kuruluşlarıyla gazetecilere gönderilen belediye kaynaklı haberlerde;
- “Şu, şu mahallelerimize doğal gaz getiriyoruz…” ya da
- “Şu mahallelerdeki içme suyu şebekesini yeniliyoruz…” veya
- “Mahallelerimizin kanalizasyonunu elden geçiriyoruz…“
gibi belediyelerin üstüne vazife olmayıp İzmirgaz ya da İZSU gibi diğer resmi ya da ticari kurumlar tarafından yerine getirilen kamu hizmetlerinin sanki kendilerine aitmiş gibi kendi hanelerine yazıldığını, sanki bu hizmetleri kendileri yapmış gibi bir algı yaratmaya çalıştıklarını görüyoruz…
Evet, belediyeler; özellikle de ilçe belediyeleri bu tür hizmetlerin gerçekleşmesi için yurttaş ile bu hizmetleri yerine getiren kurum ve kuruluşlar arasında, yurttaştan yana kolaylaştırıcı bir rol üstlenerek; hatta bu hizmetlerin yerine getirilmesini kolaylaştırarak o kurum ve kuruluşları ikna etmek isteyebilirler; ama, asıl olarak bu hizmetleri yerine getirilmesi kendi görev, yetki ve sorumluluklarında olmadığı için kendileriyle ilgili olmayan konularda sanki görevliymişler gibi bu konudan haberi olmayan yurttaşları kandırmamaları gerekir.
III- Halkı ilgilendiren asıl işlerden söz etmemek…
Örneğin belediye meclisi kararları ile onaylanan ya da değiştirilen imar planlarından kimlerin yararlandığı, bu planların ya da değişikliklerin kimin işine yaradığı, duyurusu yapılmayan ihalelerle kimlerden hangi mal ve hizmetlerin alındığı, iş insanları tarafından belediyelere bağışlanan araçların hangi menfaatler karşılığında kabul edildiği, işçi ve memurlara ait vergilerle SGK primlerinin neden zamanında yatırılmadığı, belediyenin ne miktarda borçlu olduğu, belediye şirketlerinin bilançosu ile kar-zarar tablolarında nelerin yazılı olduğu gibi konularda hiçbir açıklama yapılmadığını görüp bu bilgileri CİMER kanalıyla sormaya kalktığınızda da bunların kamuoyunu ilgilendirmediği ya da açıklanması yasak ticari sır olduğu gibi sudan bahanelerle karşı karşıya kalırsınız.
Oysa bu tür önemli ve bilinmeyen, bilinmemesi için çaba gösterilen bilgiler yerine belediye başkanının o gün hangi markalı elbise, ayakkabı ve çantası ile kimleri ziyaret ettiği ya da ağırladığı gibi anlamsız haberler gazetelerde çarşaf çarşaf yayınlanır, bilgisayar ve telefon ekranlarınızı işgal eder.
IV- Çoğu etkinliğin diğer belediyelerle birlikte eş-zamanlı olarak yapılması…
Google Gmail grupları arasında yer alan “izmirbasıngrubu‘na gelen belediye kaynaklı binlerce mesajda karşımıza çıkan diğer bir konu ise, aynı ay ya da günlerde çoğu belediyenin aynı konuda adeta birbirini taklit ederek benzeri etkinlikleri yapması ile ilgilidir…
Çoğu belediyenin, özellikle de başkanları birbirleriyle rekabet eden birbirlerine komşu belediyelerin aynı günlerde sokaklarda çocuklarla oyunlar oynaması, aynı gün ve konularda etkinlikler düzenlemesi, bütün bu etkinlikleri “flaş! flaş! flaş!” şeklindeki canhıraş feryatlarla parlak ve iddialı; ancak, içi boş satış pazarlama sözcükleriyle duyurması açıkçası her birinin diğerini izleyip öne geçmek için kendi aralarında yarıştıklarını göstermektedir…
Oysa şayet aynı anma günlerinde ya da aynı sorunların çözümünde farklı farklı etkinlikler yapmak yerine tüm İzmir’e yönelik ortak etkinlikler yapmak hem kendi aralarındaki, bir diğerine zarar veren farklılıkların giderilmesi, hem de daha fazla yurttaşa ulaşılabilmesi için başvurulacak en akıllıca yöntem olacaktır.
Sonuç olarak; bütün bu tespit ve değerlendirmeler sonucunda aşağıdaki önerilerin dikkate alınması gerektiğini düşünüyorum:
1) İzmir ili genelindeki tüm ilçe belediyeleriyle büyükşehir belediyesini kapsayacak bütünleşik bir iletişim politikası çerçevesinde işbirliği ve ortak çalışmayı öne çıkaran planlı-programlı bir şekilde yürütülmesi,
2) Basın kuruluşlarıyla gazete ve gazetecileri satın alarak teslim almak yerine gazeteciler dahil tüm kamuoyuna bilgi verip ihtiyaçlarla sorun haline gelen konuları kamuoyunun gözü önünde açık bir şekilde, eşitler arası ilişkiler düzleminde tartışarak eleştiri ve öz-eleştiriyi hayata geçiren ikna süreçlerinin hayata geçirilmesi,
3) Yerel basında görev yapan birçok gazeteciyi yetiştiren akademisyenlerin İzmir’deki yerel basınla ilgili sorunları ele alıp cesaret ve açıklıkla tartışmaları, yerel basın ve onun meslek örgütleriyle belediyeler arasındaki ilişkilerin basın ahlak ilkeleri çerçevesinde düzenlenmesi için ombudsman rolü oynamaları gereğini bir kez daha hatırlatmak isterim.
Kent Stratejileri Merkezi 