Mehmet Ocakçı
Birey ve çevresi arasındaki ilişki karşılıklıdır ve bireyin çevresi, çevrenin de birey üzerindeki etkinliği sürekli beslenen bir etkileşim sistemi oluşturmaktadır. Kent İmgesi, bitey ve çevresi arasında kurulan ilişkinin somutlaştığı bir noktaya veya alana yönelik birey tarafından algılanan etkidir, bireyin kentsel çevreden edindiği izlenimlerdir. Bireyin kentsel çevreyi anlatırken veya tarif ederken kullandığı elemanlardır. O nedenle kent imgesi bireyseldir ve bireyin kentle kurduğu ilişki ve iletişime bağlı olarak farklılaşabilmektedir. Kimlik ve İmge arasında kavramsal açıdan örtüşmeler bulunmasına karşın; aralarındaki belirgin farklılık, imgenin kişisel, kimliğin ise kolektif bir değerlendirmeye dayalı olmasındandır. Kentsel imge ögeleri birey üzerinde iz bırakmış, kentsel etki noktaları veya alanlarıdır.
Kevin Lynch (1965) “İmage of the City” kitabında, kentsel imge elemanlarını beş başlık halinde değerlendirmektedir: bağlantılar, sınırlar, bölgeler, odak alanları ve nirengi noktaları. Lynch, kentsel imge öğelerinin ifadesine yönelik önerdiği kentsel imge haritasında beş öğeyi tanımlayan semboller kullanılarak, bir kentin özetlenmiş ifadesini ortaya koyabilen, soyutlama düzeyi yüksek bir ifade ortaya konulabileceğini göstermiştir. Kentsel imge haritası, kuşkusuz hangi ölçekte değerlendirme yapılacağı ile yakından ilgilidir. Kent bütününe yönelik yapılan imge haritası, mahalle ölçeğinde yapılan ile değerlendirme açısından mutlaka farklılaşacaktır. Kentsel imge öğeleri aşağıda özetlenen anlamlar taşımaktadırlar.
Bağlantılar: Kent içinde eylem alanları arasındaki dolaşım, ilişki akslarıdır. Kuşkusuz, bu aksların tümü değil, birey üzerinde etki bırakmış olanlardır. Bağlantılar, sokaklar, caddeler olabileceği gibi, kanal, köprü, vb. ulaşım, iletişim ağları da olabilir.
Sınırlar: Kent içinde eylem alanları arasında oluşan ayırım hatlarıdır. Kara ve deniz arasındaki ayırım sınır olarak değerlendirilebileceği gibi, arazi topografyasındaki keskin farklılık, engel oluşturan demiryolu veya geniş kesitli, yoğun akışlı karayolları gibi unsurlar sınırlar olarak değerlendirilmektedir. Sosyal açıdan oluşmuş sanal sınırlar da bu kapsam da ifade edilebilir.
Bölgeler: Kentsel eylem alanlarıdır. Konut, sanayi, yeşil kıyı bölgeleri veya çalışma alanları, eğitim yerleşkeleri veya diğer donatı alanlarının oluşturulmuş olduğu farklı kent bölgeleridir.
Odak Alanları: Kentsel mekanda kullanıcıların toplandığı, buluştuğu kırılma noktalarıdır. Meydanlar, meydancıklar, bazı yapıların önündeki genişlemeler bu kapsamdadır.
Nirengi Noktaları: Kentlerde yer tarifi yapılırken veya yön bulmada etkili yapılardır. Bunlar binalar olabileceği gibi çeşme, ağaç, kent mobilyası gibi çeşitli yapısal öğeler de olabilir. Kent bu nirengiler yardımıyla tanımlanır.
Kaynak:
Lynch, K. (1960), The Image of The City, Cambridge, The MIT Press.
* Kentsel Planlama, Ansiklopedik Sözlük, Derleyen: Melih Ersoy, Ninova Yayıncılık, İkinci Basım, Nisan 2016, İstanbul, s. 192-193
Konut bölgesinde yürüyorsunuz; evler, parklar, otoparklar belki ilkokul ve küçük bir market. Bir süre aynı doğrultuda yürümeye devam ettiğinizde yolun karşısına geçiyorsunuz ve küçük sanayi alanı başlıyor. Yollar kadar somut olmayan sınırlar öğesi genellikle iki farklı bölge arasında kalan geçiş alanıdır. Kent ve deniz arasında kalan kumsal alan, konut ve sanayi arasındaki yol veya duvarlar iyi birer örnektir. Kişinin kendine özel psikolojik sınırları da mevcuttur ve alanı tanımasında büyük rol oynayan etmenler arasındadır. Soyut lineer bir eşik gibidirler.
Bazen içinde bulunduğunuz konumda etrafınıza baktığınızda; yollardan, bina tipolojilerinden, alanın mekânsal karakteristiğinden nerede bulunduğunuzu anlayabilirsiniz. Ticaretin yoğunlaştığı, meydanların ve bir heykelin bulunduğu veya hizmet binalarının olduğu yerde direk aklınıza gelen ‘’ben şehir merkezindeyim’’ olacaktır. Konutlar ile çevrili bir yerde konut bölgesi, gürültülü ve tek katlı imalathanelerin bulunduğu yer ise sanayi bölgesi olacaktır. Bölgeler kişiden kişiye büyüklük ve şekil değiştirebilir.
Bu noktalar gözlemcinin kente girebilmesini sağlayan stratejik noktalar veya bir noktadan diğerine yolculuk etmesinin en akılda kalıcı olduğu yerlerdir. Kavşaklar birçok yolun birleştiği nokta olduğu için bağlı olduğu yol sisteminin özelliğine göre işlevsellik alır. Yaya yollarının birleştiği bir düğüm meydandır, kapalılık hissiyatı verir, insanların kentsel yaşama katılma alanları olduğu için odak noktası adı verilir. Bir dört yol ağzı, meydan veya park olarak örnekleyebiliriz. İnsanların kesişme, kaynaşma ve dağılma noktalarıdır.
Bir heykel, farklı bir bina, herhangi bir işaret levhası, dükkan veya büyük bir dağ olabilir. İşaret öğeleri noktasal referans kaynağı oluşturur. Genellikle kolay tanımlanabilen fiziksel oluşumlardır. Herkesin hem fikir olduğu işaret öğelerinin yanında (mesela Paris, Eiffel Kulesi) yine kişiler arası özel işaret öğeleri olabilir (Yaman Market gibi). En belirgin özelliği ise fiziksel ve/veya içerik yada unutulmaz objeler olmalarıdır.
Kent Stratejileri Merkezi 