Kim daha güçlü?

Ali Rıza Avcan

Bugünkü yazımın konusu müstakbel belediye başkanlarının birlikte çalışmak zorunda olduğu belediye yöneticileri ve çalışanları ile; diğer bir deyişle, seçilecek belediye başkanlarını aportta bekleyen belediye bürokrasisi ile ilgili olacak ve yazının sonunda belediye başkanları ile bürokrat olarak tanımlanan bu yöneticiler arasında bir mukayese yaparak “kim daha güçlü?” sorusunu gündeme getireceğim.

Ancak ondan önce sizi yıllar yıllar öncesi yaşadığım deneyimlere götürmek isterim.

CHP genel başkanı Bülent Ecevit’in transfer ettiği milletvekillerini bakan yaparak kurduğu; bu nedenle, “Güneş Motel Hükümeti” olarak da tanımlanıp 5 Ocak 1978-12 Kasım 1979 tarihleri arasında görev yapan 37. hükümetin hüküm sürdüğü 1979 yılının başında SSK‘daki görevimden ayrılarak Mahmut Özdemir‘in bakanı olduğum Yerel Yönetimler Bakanlığı‘nda müfettiş yardımcısı olarak çalışmaya başladığım dönemde, SSK Genel Müdürlüğü‘nde 1,5 yıl süreyle üstümde bağlı olduğum şef yardımcısı, şefi, müdür yardımcısı, müdürü, daire başkanı ve genel müdürü olan 9. derecenin 1. kademesinden memur olarak çalışıp o durumun ruh halini yaşayarak öğrendiğim için, memuriyetin tadını tatmadan doğrudan doğruya sınavla müfettiş yardımcısı olan diğer arkadaşlarıma göre geldiğim yeri düşünerek yaptığım belediye teftiş ve soruşturmalarında belediye memurlarına daha ılımlı, daha sıcak, daha demokratik yaklaşıyor, özellikle de belediye başkanlarının uğraşıp görev yerini değiştirdiği memur ve işçileri koruyup kollamak için çabalıyor, hatta sık sık memur ve işçiyi tacize eden belediye başkanları hakkında soruşturmalar açıyordum. Hoş, benim bu soruşturma açma merakım nedeniyle bir süre sonra teftiş grubuna göre daha prestijli olan soruşturma grubuna alınıp ödüllendirilmiş olsam da; belediye çalışanlarının da belediye başkanları kadar sorunlu olabileceğini, gerek tek başlarına gerekse gruplar, klikler halinde belediye başkanının otoritesini sorgulayıp kendilerine nasıl bir güç alanı oluşturduklarını kavrayıp öğrenmem uzun sürmedi. Böylelikle, sevgili hocalarım Nermin Abadan Unat ile Kurthan Fişek‘in anlattığı bürokrasinin gücü ve etkisiyle tanışmam, onu ne kadar dikkate almam gerektiğini öğrenmem mümkün oldu.

Daha sonraki yıllarda belediyelerdeki siyasetten yılıp özel sektörle tanıştığım, şirketlerin yönetici ve çalışanlarına eğitim, araştırma, danışmanlık ve planlama konularında yardımcı olmaya çalıştığımda; özellikle de bu kurum ve kuruluşların yeniden yapılanma çalışmalarında yönetici ve çalışanlardan oluşan grupların gerektiğinde patrona nasıl kafa tuttuklarını, yeniden yapılanmayı nasıl zorladıklarını; hatta onun uygulanmasını nasıl engellediklerini görmem zor olmadı. O nedenle de, nerede yeniden yapılanmaya dair bir çalışmaya yapmışsam karşıma çıkacak ilk tehlike ya da riskin yönetici ve çalışan gruplarının olası dirençleri, engellemeleri olabileceğini düşünmeye başladım.

Bir sivil toplum örgütlenmesi olan İzmir Yerel Gündem 21‘de yürütme kurulu üyesi ve sade bir katılımcı olarak görev yaptığım yıllarda belediye başkanı Ahmet Piriştina‘nın ölümü üzerine makama oturan Aziz Kocaoğlu yönetimindeki İzmir Büyükşehir Belediyesi bürokrasisi içindeki çıkar grupları arasındaki kıyasıya mücadeleye tanık olup birbirlerini harcayıp saf dışı bırakmak için nasıl kıyasıya bir mücadeleye koyulduklarını yakından görmem mümkün oldu.

2019 yılında Kemalpaşa Belediyesi‘nin stratejik plan hazırlığına danışmanlık yaptığım süreçte de AKP‘nin belediye yönetiminde olduğu süreçlerde oluşturulan politik belediye bürokrasisinin işleri nasıl engellediğine, belediye başkanı ile başkan yardımcılarının; hatta benim yaptığım çalışmaları nasıl sabote ettiğine, işi alternatif bir stratejik plan ve bütçe hazırlama noktasına getirdiğine yakından tanık oldum ve mücadele ettim.

O nedenle, her yeni gelen belediye başkanının yılların birikimi neticesinde kemikleşmiş olan bu menfaat gruplarının kendisini kabul edip kullanmaya çalışmaları ya da reddedip altını oyma çabaları nedeniyle işlerinin zor; hem de çok zor olduğuna inanırım. Hele ki, şu sıralarda gemin azıya alındığı “kral öldü, yaşasın yeni kral!” tutumu, belediye içinde aday adaylarına göre şekillenen yeni menfaat gruplarının ortaya çıkması nedeniyle…

O nedenle, çoğu belediye başkanının yeniden aday yapılmayacağının her geçen gün netleştiği bir dönemde içerideki yönetici, danışman ve tarafını belli etmiş ATM’lik parti delegesi ya diğer aday adaylarından yana bir tutum alıp sahip oldukları cepheyi güçlendirmeye çalışıyorlar ya da gidici olduklarını bildikleri için kendilerine yeni kapılar arıyorlar. Özellikle de çevre ilçe belediye başkanlıklarına aday olan müstakbel belediye başkanları nezdinde. O nedenle kendileri ya da yönettikleri gruplar bu yeni belediye başkanı adaylarına yardımcı oluyoruz diyerek, o kişilerin adaylığı henüz kesinleşmemişken, daha önce yapmadıkları yardımları yapmaya başlayıp onun peşinden gitmeye çalışıyorlar. İşte o nedenle, bence müstakbel belediye başkan adaylarının bu kuşatmaya dikkat etmesi, bunlar bana niye yardım ediyor diyerek mevcut durumu sorgulaması ve çevresinde beliren bu kişi ve gruplara borçlanarak kendi güç ve iradelerini kaybetmemeleri gerekiyor.

Yazının son sözü, son sorusu olan “kim daha güçlü?” sorusunu sormadan önce, mevcut aday adaylarının talip oldukları makamlara geldiklerinde karşılarına çıkacak bu güçlü dirence ya da kuşatmaya nasıl karşı çıkacaklarını düşünmelerini, bunun için önceden bir politika belirleyerek planlama yapmalarını öneriyorum. Çünkü belediyenin nasıl yönetileceği konusunun, belediye başkanı seçilmek kadar önemli ve öncelikli olduğunu düşünüyorum.

Ve tabii ki, yıllarını hem düşünce hem de uygulama düzeyinde bu tür konulara vermiş biri olarak, daha işin başında kendilerine “kim daha güçlü?” sorusunu sorup düşünmelerini istiyorum.