Ali Rıza Avcan
Bu sayfanın yazıları çoğu kez dünyanın, ülkemizin ve yaşadığımız kentlerin içinde bulunduğu ekonomik krizler, toplumsal sorunlar ve kültürel yozlaşmalar nedeniyle ortaya çıkan sorunlarla ilgili olup bu sorunların nasıl çözümlenebileceğine ilişkin önerilerin dile getirildiği muhalif eleştirilerden oluşur.
Böylelikle her kurum, makam ya da kişinin iktidardaki güç tarafından satın alınıp pasifleştirildiği bir ortamda bütün kötülük ve olumsuzluklara rağmen iyiliğin, gelişimin ve yaratıcılığın özünü oluşturan bilimsel ve eleştirel düşünceyi canlı tutmaya çalışırız.
Ama bu kez uzun bir aradan sonra eleştiriyi, muhalefeti bırakarak yapılan işi kutlamayı, sahiplenmeyi ve başkalarına örnek göstermeyi amaçlayan bir yazı yazmanın keyfini yaşıyorum.
Çünkü, atılan ilk kurşunlarla başlayan bir antiemperyalist mücadelenin 9 Eylül 1922 tarihinde bu kentte sonuçlandığı, savaşın hemen bitiminde yine aynı kentte toplanan İzmir İktisat Kongresi ile kuruluşun ilk adımlarının atıldığı kadim bir kentin insanı olarak bu kentte 103 yıldır kurulmayan İzmir Kurtuluş Savaşı Müzesi‘nin kurulması için mücadele edip bu uğurda gönüllü yurttaşların imzalarını toplarken hemen yanı başımızdaki Manisa‘da geçtiğimiz hafta; yani, 29 Ekim 2025 tarihinde oldukça etkileyici bir Manisa Kurtuluş Müzesi açıldığının haberini vermek isterim!
Üstüne üstlük İzmir‘deki kitleler ellerine aldıkları ya da balkonlarına astıkları bayraklarla; ama, yaşadıkları kentte Cumhuriyet‘in ilanıyla sonuçlanan o savaşa dair tek bir iz, tek bir hatıra mekanı olmadığını düşünmeksizin Cumhuriyet‘in 102. yılını alışıldık bir biçimde kutlarken Manisa Büyükşehir Belediyesi ve Manisalılar Manisa‘daki milli mücadeleyle Manisa yangınını bir anı mekanı olarak hatırlatıp dersler çıkarmamızı sağlayan mükemmel bir müzeyi açmakla meşguldüler…
Bizler de aynı gün Erol Şaşmaz ve Kenan Erdemir‘le birlikte onların konuğu olarak bu büyük şölene katılarak onların sevincine ortak olmaya çalıştık…
Manisa Büyükşehir Belediyesi binasının hemen yanındaki 5.430 metrekarelik bir alanda 2011-2013 döneminde yapılıp halen faal olan Çanakkale Şehitleri Müzesi‘nin hemen yanındaki 3.800 metrekarelik alanda ve 2020-2025 döneminde yapılan bu yeni müze, Kültür ve Turizm Bakanlığı verilerine göre yine aynı bakanlığa ait Manisa ve Akhisar müzeleriyle Celal Bayar Üniversitesi‘ne ait Tıp Tarihi ve Deontoloji Müzesi, Yunus Emre Belediyesi‘ne ait Manisa Osmanlı Müzesi ve Manisa Büyükşehir Belediyesi‘ne ait Çanakkale Şehitleri Müzesi‘nden sonra kentin altıncı, Manisa Büyükşehir Belediyesi‘nin de ikinci müzesi olma özelliğini taşıyor.
Bu anlamda 2025 yılı itibariyle 9.841.000 kişilik nüfus ve 253 müzeyle bir müze başına düşen kişi sayısının 38.897 olduğu Londra ile aynı yıl itibariyle 1.475.353 kişilik nüfus ve 6 müzeyle bir müze başına düşen kişi sayısının 245.892 olduğu Manisa‘yı kıyaslamanın bile mümkün olmadığını ve bu çerçevede anlamlı bir kıyaslama yapmak için Manisa‘nın daha fazla müzeye sahip olması gerektiğini ifade etmeliyim.
Gelelim yeni Manisa Kurtuluş Müzesi‘ni anlatmaya…
Savaş mimarisi çerçevesinde beton ve tuğla ile imal edilip bana 2. Dünya Savaşı sırasında Çatalca kırsalında yapılan beton korunaklarla aynı savaşın Batı cephesini oluşturan Normandiya kıyılarına Almanlar tarafından yapılan betonarme D-Day korunaklarını ya da iki sene önce Edirne‘de gördüğüm Krupp toplarıyla donatılan tabya ve siperleri hatırlatan düzenlemeler, müzenin konusu ile mekanı arasındaki uyum ve örtüşmenin ne kadar iyi, yerinde ve etkileyici olduğunu gösteriyordu.
Örneğin müzeye girişte zemine inişimizi sağlayan siper benzeri geçiş koridoru, içeride askerin ve askeri malzemenin saklanıp korunmasını sağlayan dayanıklı malzemeyle yapılmış geniş kubbeli yaşam alanları ve bu alanlar arasındaki geçişler bizleri korunak, tabya, siper ve cephe sözcükleriyle ifade edilen sahici bir savaş alanında bulunduğumuz duygusuna ulaştırıp tavana asılan şehit askerlerin künyeleri, ateş tuğlasıyla yapılmış şehit asker heykelleri ve daha önce Gaziantep, Anıtkabir, Harbiye Askeri Müzesi gibi yerlerde çalışmış Rus devlet sanatçısı Alexander Samsonov‘un büyük ve etkileyici diyaroması bu mekanın aynı zamanda insanın varlığı açısından bir savaş; yani, bir yok oluş mekanı olduğunu da gösteriyordu.
Mekan düzenlemesi ayrıca Orta Asya kökenli kurganları ya da Salihli Bintepeler‘deki antik tümülüsleri; yani, yapay mezarları hatırlatıyor; böylelikle, Çanakkale Şehitleri Müzesi ile Manisa Kurtuluş Müzesi‘nin insanların yaralanıp ölümüyle, kahramanca dövüşüp ölen şehitlerle ilişki kurulmasını sağlanıyordu.
Açılış töreni sırasında başta Rus devlet sanatçısı Alexander Samsonov ve Alexander Samsonov‘a ait “Resimlerle Türkiye Tarihi” isimli albümü armağan eden Elkhan Piriev, Manisa Büyükşehir Belediye Başkanı Besim Dutlulu, Manisa Büyükşehir Belediye Başkan danışmanı Ferhat Fırat, müzenin mimarı Ömer Selçuk Baz, yerel tarih araştırmacısı Erkan Akbalık ve daha çok kooperatifçilik geçmişi ile tanıdığımız Mustafa Pala ile söyleşerek müze hakkında bilgiler aldım ve önerilerimi ilettim.
Bu güzel müzenin açılışı sonrasında Ahmet Büke, Ahmet Çınar, Ayşegül Güngören, Erol Gördük ve Barış Özel gibi tanıdığım tüm Manisalılara, Manisa‘nın dostlarına; ayrıca tüm İzmirli arkadaş, dost ve yoldaşlarıma bu müzeyi bir an önce gezip sahip çıkmalarını, buraya daha fazla ziyaretçinin gelip gezmesi için çaba harcamalarını öneriyorum.
Tabii ki müzenin henüz bitmeyen kısımlarının bir an önce bitirilmesi, müzenin anlaşılıp kavranmasını kolaylaştıracak ayrı bir kataloğunun hazırlanması, İnternette Çanakkale Şehitleri Müzesi ile Manisa Kurtuluş Müzesi için ayrı ayrı web sayfaları hazırlanması ve hatta bu müzelerin dost ve sempatizanlarının dijital ağlar üzerinden örgütlenmesi için sosyal medya sayfalarının açılması koşuluyla…
Biz İzmirliler için de, Manisa‘nın yapıp ortaya koyduğu böylesi değerli bir girişimin son ayağı olarak İzmir‘e layık bir İzmir Kurtuluş Savaşı Müzesi‘nin bir an önce yapılıp açılması için mücadele etmemiz, bu uğurda uğraşmamız ve sesimizi daha fazla çıkarmamız gerekiyor…
Ve tabii ki, bu mücadele, bu uğraş, benim yaptığım bu çağrı konusunda sessiz kalıp dili lal olan İzmir yerel basını ile böylesine önemli bir konuda bir müzeyi açmak varken mutfak ve maske müzesi gibi müzeleri açmakla meşgul İzmir belediyeleri ve sivil toplum örgütlerini de bu kampanyaya dahil etmek üzere…
Son bir söz olarak; Manisa Kurtuluş Müzesi‘nin oluşumunda emeği geçen;
- Bir önceki Manisa Büyükşehir Belediye Başkanı Cengiz Ergün‘e,
- Manisa Büyükşehir Belediyesi başkan danışmanı mimar Azmi Açıkdil‘e,
- Manisa Büyükşehir Belediyesi eski başkanı rahmetli Ferdi Zeyrek ile İzmir‘de bir Kurtuluş Savaşı Müzesi açılması için imza veren şimdiki başkan Besim Dutlulu‘ya,
- Projenin danışmanlığını yapan Prof. Dr. Nurettin Gülmez‘e, Prof. Dr. Nejdet Bilgi‘ye ve yerel tarih araştırmacısı Erkan Akbalık‘a,
- Müzenin mimari tasarımını yapan Yalın Mimarlık‘tan mimar Ömer Selçuk Baz‘la mimar Heval Zeliha Yüksel‘e ve ekip arkadaşlarına,
- Müzenin diyaromasını yapan Rusya Devlet Sanatçısı Alexender Samsanov ile Elkhan Piriev‘e,
- Müzede gösterilmekte olan “Zafer Yolları“nda isimli filmin kazandırılmasında katkıları olan Mustafa Pala‘ya
sonsuz teşekkürlerimi iletmek istiyorum.
Manisa Kurtuluş Müzesi‘nin unutulmayıp gezilmesi, gezdirilmesi ve daha fazla insanın hatırlanıp sahiplenmesi dileğiyle…
Haber vermek bizden, gezip öğrenmek ve sahiplenmek ise sizden diyelim…
Daha fazla bilgi için:
1) https://yalin-mimarlik.com/projeler/manisa-panorama-muezesi
2) https://yalin-mimarlik.com/projeler/manisa-panorama-muezesi/proje-guncesi/#santiye-guencesi-18
3) https://www.manisa.bel.tr/Haberler/45343_manisa-kurtulus-muzesi-cumhuriyetin-102nci-yilinda.aspx
Kent Stratejileri Merkezi 